Dogodilo se na danasnji dan

[kreja]

16.08.

1717. U bici kod Beograda u austrijsko-turskom ratu, snage pod komandom princa Eugena Savojskog potukle su tursku vojsku i zauzele Beograd. Požarevačkim mirom, koji je uslijedio 1718, Austriji su pripali sjeverna Srbija, Banat i sjeverna Bosna. Beograd je ostao pod austrijskom vlašću do 1739, kada su ga ponovo preuzeli Turci.
1858. Predsjednik SAD-a James Buchanan i britanska kraljica Victorija razmijenili su telegrafom čestitke povodom puštanja u rad prekookeanskog telegrafskog kabla. To su bile prve poruke poslate telegrafom preko okeana.
1913. U Brestu u Poljskoj rođen je izraelski državnik Menahem Begin, jedan od osnivača partije Likud. Kao premijer Izraela (1977-1983) potpisao je prvi mirovni ugovor sa Egiptom 1977, a 1978. dobio je Nobelovu nagradu za mir koju je podijelio sa egipatskim predsjednikom Anvarom el-Sadatom.
1919. Obrazovana je vlada Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca pod predsjedništvom Ljube Davidovića, sastavljena od predstavnika Demokratske stranke (zajednice) i Socijaldemokratske partije.
1921. Umro kralj Petar I Karađorđević, kralj Srbije od 1903. do 1918. i potom, do smrti, Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Sahranjen je u porodičnoj grobnici Karađorđevića na Oplencu. Naslijedio ga je sin Aleksandar I.
1928. U Sarajevu rođen Atif Purivatra, teoretičar evolucije bošnjačkog nacionalnog identiteta.
1949. Umrla američka novinarka Margaret Mitchell, autor popularnog romana “Prohujalo sa vihorom”, koji je godinama bio bestseler i po kojem je snimljen istoimeni film.
1953. U Iranu je pokušan državni udar, a šah Mohamed Reza Pahlavi je pobjegao iz zemlje. Poslije tri dana premijer Mohamed Mosadek je srušen, a šah se vratio na prijesto uz angloameričku pomoć.
1960. Kipar stekao nezavisnost, a arhiepiskop Makarios postao je prvi predsjednik Republike.
1973. Umro američki mikrobiolog porijeklom ukrajinski Jevrejin Selman Abraham Waksman, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1952. za pronalazak streptomicina.
1974. Stupio na snagu prekid vatre, postignut posredstvom UN-a, između kiparskih Grka i turskih snaga koje su 20. jula izvršile desant na sjeverni dio ostrva. Jedna trećina Kipra ostala je pod turskom vlašću.
1977. U Memphisu, u američkoj državi Tennessee, u 42. godini umro američki muzičar Elvis Aaron Presley, kralj roka, izuzetno popularan pedesetih i šezdesetih godina 20. vijeka. Prodao je više od 150 miliona ploča i igrao u dvadesetak filmova.
1995. Stupio na snagu mirovni sporazum u Čečeniji, nakon što su manje grupe čečenskih pobunjenika predale oružje, a ruske trupe počele povlačenje sa linije fronta.
1999. SAD su otvorile konzulat u bivšem Sajgonu, 25 godina nakon dramatične evakuacije njihove ambasade u tom gradu.
2002. U monsunskim poplavama u Južnoj Aziji poginulo je više od 900 ljudi, a preko 25 miliona ljudi je raseljeno jer su ostali bez kuća.
2003. U Saudijskoj Arabiji umro u egzilu bivši ugandski diktator Idi Amin Dada. Za vrijeme njegove diktature (1971-1979) masakrirano je oko 400.000 civila, mahom iz manjinskih etničkih zajednica, a optuživan je i za kanibalizam.
2005. U avionskoj nesreći u zapadnoj Venecueli poginulo je svih 160 putnika, mahom turista.
2006. U Brazilu je u egzilu umro bivši paragvajski diktator Alfredo Stroessner. Na vlast u Paragvaju došao je vojnim udarom 1954. i tom zemljom je vladao do 1989. godine, kada je svrgnut.

[kreja]

17.08.

1552. U Beogradu štampana prva knjiga ćirilicom, poznata kao “Beogradsko četvorojevanđelje”. Knjigu, koja predstavlja dragocjen izvor za upoznavanje prilika u Beogradu sredinom 16. vijeka, štampao je Trojan Gundulić, pripadnik dubrovačke kolonije u Beogradu.
1629. Rođen Jan Sobjeski, poljski kralj (1674 - 1796), nacionalni heroj koji se uspješno borio protiv Švedske, Turske, Tatara i Kozaka. Slavljen je kao spasitelj Evrope, kada je 1683. oslobodio Beč turske opsade i time spriječio prodor Turske u srednju Evropu.
1743. Mirom u Abou, kojim je Rusiji pripao južni dio Finske, okončan je rusko-švedski rat (1741 - 1743).
1753. Rođen češki slavista Josef Dobrovsky, najznačajnija ličnost češkog narodnog preporoda, autor gramatike češkog jezika i Udžbenika staroslavenskog jezika (1822), prve naučne gramatike staroslavenskih jezika.
1786. Rođen američki nacionalni junak i političar Davy Crockett, član Kongresa SAD-a od 1827. do 1831. i od 1833. do 1835. Poginuo je u martu 1836. braneći tvrđavu Alamo od Meksikanaca.
1850. Danska prodala Velikoj Britaniji sva utvrđenja i vlasnička prava nad Zlatnom obalom u Africi.
1896. George Carmack otkrio zlato u pritoci rijeke Klondike u Kanadi, izazvavši jednu od najmasovnijih zlatnih groznica.
1943. U New Yorku rođen američki filmski glumac Robert de Niro, jedna od najvećih svjetskih filmskih zvijezda krajem 20. vijeka, dobitnik Oscara za uloge u filmovima “Kum dva” i “Razjareni bik”. Ostali filmovi: “Taksista”, “Bilo jednom u Americi”, “Lovac na jelene”, “Vrelina”.
1945. Vođa indonežanske borbe za nezavisnost Ahmed Sukarno proglasio je nezavisnost Indonezije od Holandije i osnivanje jedinstvene Republike Indonezije. Holandija je priznala suverenitet Indonezije tek 1949, nakon četverogodišnjeg indonežansko-holandskog rata.
1976. U zemljotresu koji je izazvao ogromne talase, na filipinskom ostrvu Mindanao poginulo je oko 8.000 ljudi.
1985. U eksploziji automobila-bombe u hrišćanskom dijelu Bejruta poginulo je 60 i povrijeđeno 100 ljudi.
1988. Od eksplozije bombe podmetnute u vojni avion poginuo je pakistanski diktator, general Mohammed Zia ul Haq. Sa predsjednikom Pakistana poginuo je i ambasador SAD-a u Islamabadu Arnold Raphel.
1990. Nakon najave Srpskog nacionalnog vijeća da će raspisati referendum o autonomiji Srba u Hrvatskoj, specijalne snage hrvatske policije napale su policijske stanice u srpskim opštinama Obrovac i Benkovac. Srbi su odgovorili podizanjem barikada na saobraćajnicama, čime je počela pobuna Srba u Kninskoj krajini - tzv. balvan-revolucija.
1996. Sa kosmodroma u Bajkonuru u vasionu je poletjela prva Francuskinja, Claudie André-Deshays, koja je potom provela 16 dana u naučnoj misiji na ruskoj svemirskoj orbitalnoj stanici Mir.
1999. U najtežoj prirodnoj katastrofi u historiji Turske, u zemljotresu sa epicentrom kod grada Izmit, 150 kilometara zapadno od Istanbula, poginulo je više od 30.000 ljudi.
2004. Umro Gérard Souzay, jedan od najvećih francuskih baritona.
2005. Umro bolivijski fotograf Freddy Alborta koji je 1967. snimio čuvenu fotografiju ubijenog legendarnog gerilskog vođe Che Guevare.

[kreja]

18.08.

1830. Rođen Franz Joseph I, austrijski car od 1848, a car Austro-Ugarske monarhije od 1867. do smrti u septembru 1916. Godine 1878. okupirao je, a potom anektirao Bosnu i Hercegovinu. Atentat na njegovog bratanca, nadvojvodu Franza Ferdinanda u Sarajevu 1914, iskoristio je kao povod da objavi rat Srbiji, čime je počeo Prvi svjetski rat.
1831. Rođen kompozitor, pijanista i horovođa Kornelije Stanković, poznat po zapisima i harmonizacijama srpskog crkvenog pojanja koje do tada nije bilo zapisano.
1850. Umro francuski pisac Honoré de Balzac, čije se djelo “Ljudska komedija”, sastavljeno od oko 100 romana, smatra svojevrsnim dokumentom francuskog društva u prelomnim godinama njegove historije.
1870. U najvećoj bici u Francusko-pruskom ratu Prusi su kod Gravelotte pobijedili Francuze i nanijeli im teške gubitke - više od 30.000 poginulih.
1872. Umro pisac Petar Preradović, uz Vraza i Mažuranića najveći pjesnik Ilirskog pokreta u Hrvatskoj.
1896. Francuska okupirala Madagaskar i proglasila ga kolonijom. Madagaskar je nezavisnost stekao 1960.
1936. U Santa Monici rođen Robert Redford, američki filmski glumac, redatelj i producent. Režirao je devet dugometražnih filmova, a za “Obične ljude” je 1981. dobio Oscar (“Žaoka”, “Svi predsjednikovi ljudi”, “Tri kondorova dana”, “Moja Afrika”...).
1936. Na početku Španskog građanskog rata, u selu Viznar kod Granade, Frankovi fašisti strijeljali su Federica Garciju Lorcu, istaknutog španskog književnika i pjesnika.
1948. U Beogradu potpisana Dunavska konvencija, kojom je dogovoreno da u upravljanju Dunavom i njegovom plovidbom učestvuju samo priobalne zemlje. Osnovana je i Dunavska komisija sa sjedištem u Budimpešti.
1954. James Wilkins je kao prvi crnac u američkoj historiji učestvovao u zasjedanju vlade SAD-a. Sjednici je prisustvovao kao pomoćnik ministra rada, jer su ministar i njegov zamjenik bili odsutni.
1960. U Illinoisu u SAD-u plasirana je na tržište prva pilula za kontracepciju enovid 10.
1992. Goraždanski borci Armije RBiH nakon višednevnih borbi u operaciji Krug oslobodili 150 kvadratnih kilometara teritorije na lijevoj obali Drine. Oslobođena su jaka uporišta agresora Desani, Površnica, Hranjen, Oštro, Petibor i Trovrh, a neprijatelju naneseni veliki gubici.
1993. SAD optužile Sudan da podržava međunarodni terorizam i isključile tu zemlju iz najvećeg broja programa američke pomoći.
1999. U Tel Avivu je umro vodeći izraelski dramski pisac Hanoch Levin. Majstor igre riječima hebrejskog jezika i alegorije napisao je 34 dramska djela, od kojih je najpoznatije “Kraljica od Batuba”.
2000. Indijansko pleme za koje se vjerovalo da je nestalo prije 80 godina nađeno je u džungli amazonske države Acre u Brazilu.
2005. Umro najbogatiji čovjek Čilea i rudarski magnat Androniko Lukšić.

[kreja]

19.08.

14. Umro rimski državnik Oktavijan Avgust, prvi rimski car, usvojeni sin Gaja Julija Cezara. Tokom vladavine od 31. godine pr. n. e. uveo je novi oblik vladavine i administracije poznat kao principat (centralizacija vlasti), a Rimsko carstvo je u njegovo vrijeme doživjelo procvat u kulturi i umjetnosti (zlatni vijek).
636. Arapi u bici kod Jarmuka u Siriji pobijedili bizantijsku vojsku i potom osvojili sve perzijske oblasti koje je držala Bizantija.
1691. Austrijanci pod komandom Ludviga Badenskog potukli Turke kod Slankamena i nanijeli im teške gubitke. U bici je poginuo i veliki vezir Mustafa Ćuprilić.
1883. Rođena francuska modna kreatorka Gabrielle Coco Chanel, koja je gotovo šest decenija suvereno vladala pariskom visokom modom.
1904. U Jajcu rođen Nikola Šop, bh. pjesnik.
1942. Britanske i kanadske trupe izvele desant na francusku luku Diep, gdje su, uz velike gubitke, razorile njemačke vojne objekte. Od oko 6.000 savezničkih vojnika, više od 4.000 je poginulo, ranjeno ili zarobljeno.
1946. Rođen američki državnik Bill Clinton, koji je kao kandidat Demokratske stranke bio predsjednik SAD-a 1992. i ponovo 1996.
1953. U vojnom udaru, uz podršku SAD-a, zbačen je iranski premijer Mohamad Mosadek, a šah Mohamad Reza Pahlavi vratio se iz egzila u Italiji da preuzme vlast.
1960. Gary Powers, pilot američkog špijunskog aviona U-2 koji je oboren iznad sovjetske teritorije, osuđen je na 10 godina zatočeništva. Powers se spasio iskakanjem iz aviona, ali je potom uhapšen i osuđen, a 1962. je razmijenjen za jednog sovjetskog špijuna.
1991. U Sovjetskom savezu izveden državni udar kojim su pristalice tvrde linije pokušale da zbace sa vlasti Mihaila Gorbačova, tvorca sovjetske glasnosti i perestrojke. Ključnu ulogu u suzbijanju udara odigrao je tadašnji predsjednik Rusije Boris Jeljcin, koji je potom postao Gorbačovljev glavni politički rival.
1995. U saobraćajnoj nesreći na Igmanu poginuli izaslanik SAD-a za bivšu Jugoslaviju Robert Freiser i dvojica njegovih saputnika Joseph Kruzel i Samuel Nelson Drew, te francuski vojnik Stephan Reault.
2001. Najmanje 50 ljudi poginulo od podzemne eksplozije metana i ugljene prašine u Ukrajini.
2003. U bombaškom napadu na sjedište UN-a u Bagdadu 23 osobe poginule, među kojima i izaslanik UN-a za Irak Sérgio Vieira de Mello. Odgovornost za napad preuzela je teroristička organizacija Osame bin Ladena Al-Kaida.
2009. Umrla operska pjevačica Hildegard Behrens, jedna od najboljih izvođača Wagnerovog repertoara svoje generacije, koja je smatrana za jednu od najboljih glumica na operskoj sceni.
2012. Britanski filmski režiser i producent Tony Scott izvršio samoubistvo skočivši sa mosta u Los Angelesu. Režirao je velike akcione hitove kao što su “Top Gun”, “Grimizna plima”, “Posljednji skaut”, “Policajac s Beverly Hillsa”...
2013. U Rovinju, u 74. godini preminuo pisac Mirko Kovač. Iako rođen u Petrovićima u Crnoj Gori, sebe je smatrao crnogorskim, hrvatskim, srpskim i bosanskim piscem, stavljajući samog sebe na suprotnu stranu nacionalističkog bauka 90-ih.
2016. U Beogradu umrla Mira Stupica, srbijanska i jugoslovenska glumica. Ostvarila je oko 50 filmskih i televizijskih uloga (“Stojan Mutikaša”, “Hanka”, “Doručak sa đavolom”, “Sedam i po”, “Parada”).

[kreja]

20.08.

1741. Ruski moreplovac danskog porijekla Vitus Jonassen Bering otkrio je Aljasku.
1854. Umro njemački filozof Friedrich Wilhelm Schelling, jedan od tvoraca njemačkog idealizma.
1877. Rođen srpski književni kritičar Jovan Skerlić. U desetljeću prije Prvog svjetskog rata on je, uz Franu Supila i Vasu Stajića, jedan od glavnih pobornika srpsko-hrvatske književnosti i narodnog jedinstva.
1940. U Mexico Cityju smrtno ranjen ruski revolucionar Lav Davidovič Bronstein, poznat kao Lav Trocki, jedan od vođa Oktobarske revolucije. Ubistvo je planinarskim pijukom (cepinom) izvršio španski komunista Ramon Meckader, po Staljinovom nalogu. Trocki, koji je po dolasku Staljina na vlast bio njegov blizak saradnik, a potom žestok protivnik, podlegao je ranama narednog dana.
1944. Rođen indijski državnik Rajiv Gandhi, premijer Indije od 1984. do novembra 1989, kada je izgubio na izborima. Ubijen je 21. maja 1991. u atentatu tokom predizborne kampanje, podijelivši tako sudbinu majke Indire koja je ubijena 1984. godine.
1968. Trupe SSSR-a i drugih članica Varšavskog pakta ušle u Čehoslovačku da bi onemogućile provođenje reformi Aleksandra Dubčeka (Praško proljeće).
1980. Italijanski alpinista njemačkog porijekla Reinhold Messner je prvi uspio da se sam popne na najviši vrh svijeta Mount Everest bez upotrebe kiseonika. Messner je jedan od rijetkih alpinista koji je osvojio svih 14 vrhova viših od 8.000 metara - koliko ih ukupno ima na svijetu.
1983. Umro Aleksandar Ranković, nekadašnji potpredsjednik SFRJ, šef službe Državne bezbjednosti i član najvišeg državnog i partijskog rukovodstva. Ranković je do Brionskog plenuma (1. jula 1966), kada je smijenjen sa svih funkcija, bio jedan od najbližih saradnika Josipa Broza Tita.
1988. Stupio na snagu sporazum o prestanku osmogodišnjeg rata Irana i Iraka, koji su posrednici UN-a postigli sa zaraćenim stranama 8. augusta.
1991. U Moskvi uveden policijski sat, Boris Jeljcin ukazom je preuzeo komandu nad oružanim snagama SSSR-a lociranim u Rusiji, nakon što su antireformske snage pokušale da u noći između 19. i 20. augusta izvrše državni udar i obore s vlasti posljednjeg lidera SSSR-a Mihaila Gorbačova.
1991. Baltička republika Estonija proglasila je nezavisnost od SSSR-a.
1994. U Parizu umro poznati jugoslovenski reditelj Aleksandar Saša Petrović (65), dobitnik specijalne nagrade Kanskog festivala 1967. za film “Skupljači perja”. Pripadao je grupi umjetnika crnog talasa koji su bili pod snažnim pritiskom tadašnjeg režima.

1996. U udesu transportnog aviona Iljušin 76 ruske kompanije Sper Airlines blizu piste beogradskog aerodroma u Surčinu poginulo je svih 12 ljudi u letjelici. Prethodno je avion, koji je iz Beograda poletio ka Malti, zbog otkazivanja navigacione opreme i sistema radioveza, kružio nad gradom oko tri sata, pokušavajući da se oslobodi goriva, ali je prilikom prinudnog slijetanja promašio pistu.
1998. SAD bombardovale jednu fabriku u Sudanu i nekoliko poligona za vojnu obuku u Afganistanu, tvrdeći da su mete povezane sa terorističkim napadima na ambasade SAD-a u Keniji i Tanzaniji 13 dana ranije u kojima je poginulo najmanje 226 ljudi.
2003. Argentinski Senat poništio je amnestije vojnim oficirima koji su mučili i ubijali ljevičare u periodu 1976-1983.
2006. Umro fotograf Joe Rosenthal, autor jedne od najpoznatijih ratnih fotografija sa Ivo Jime, koja pokazuje kako američki vojnici na tom ostrvu, pred kraj Drugog svjetskog rata, podižu zastavu. Za taj snimak Rosenthal je 1945. dobio Pulitzerovu nagradu.

[Grofica]

458. – U Indiji je napisan džainistički tekst Lokavibhaga, u kome se po prvi put u historiji spominje broj nula.

1530. – Rođen ruski car Ivan IV Vasiljevič, poznat kao Ivan Grozni. Nadimak Grozni dobio je zbog grubog načina kojim je suzbijao samovolju boljara. Osnovao je grad Arhangelsk i pripojio Sibir Rusiji, a za njegove vladavine počela je da radi prva štamparija u Rusiji (1553).

1718. – Francuski iseljenici u Americi, u Louisiani su osnovali grad New Orleans, po francuskom vojvodi od Orleana.

1768. – Engleski pomorac i istraživač James Cook započeo je svoje putovanje.

1819. – Umro je engleski izumitelj James Watt.

1825. – Urugvaj je objavio nezavisnost od Španije.

1830. – Započeo belgijski ustanak protiv nizozemske vlasti.

1867. – Umro engleski fizičar i hemičar Michael Faraday, koji je 1831. otkrio zakon elektromagnetske indukcije, a 1883. dva osnovna zakona elektrolize.

1900. – Umro je Friedrich Nietzsche, njemački filozof, pjesnik i klasični filolog.

1911. – Rođen je Võ Nguyên Giáp, vijetnamski političar general i državnik.

1921. – SAD su potpisale s poraženom Njemačkom mirovni ugovor, čime je formalno okončano ratno stanje dviju država u Prvom svjetskom rata.

1940. – Britansko ratno vazduhoplovstvo je u Drugom svjetskom ratu bacilo prve bombe na Berlin. Do završetka rata 1945. na Berlin je palo oko 80.000 tona savezničkih bombi.

1944. – Savezničke snage su oslobodile Pariz u Drugom svjetskom ratu.

1954. – Rođen je engleski kantautor Elvis Costello.

1958. – Rođen je Tim Burton, američki filmski redatelj, producent, scenarist i konceptualni umjetnik.

1961. – Predsjednik Brazila Janio Quadros je poslije samo sedam mjeseci na tom položaju neočekivano podnio ostavku, navodeći kao razlog neidentifikovane okultne snage.

1964. – Kenet Kaunda postao prvi predsjednik Zambije.

1972. Kina prvi put upotrijebila veto u Vijeću sigurnosti UN-a i usprotivila se prijemu Bangladeša u svjetsku organizaciju.

1988. – Iran i Irak u Ženevi počeli pregovore bez posrednika o okončanju osmogodišnjeg rata dvije susjednie zemlje.

1989. – Poslije 12 godina i šest milijardi pređenih kilometara, američki svemirski brod bez ljudske posade „Voyager 2“ dospio je do planete Neptun i njenog satelita Triton i poslao na Zemlju snimke tih nebeskih tijela.

1990. – Vijeće sigurnosti UN odobrio vojnu akciju protiv Iraka zbog napada te zemlje na susjedni Kuvajt.

1992. – Nakon granatiranja sa položaja Vojske Republike Srpske oko grada Sarajeva, zapaljena sarajevska Vijećnica. Vatrena stihija je progutala dva miliona knjiga i 300 rukopisa neprocjenjive vrijednosti. Vijećnica je obnovljena i otvorena 9. maja 2014. godine.

1999. – Na osnovu tajne optužnice Haškog tribunala za zločine protiv čovječnosti, u Beču je uhapšen načelnik Generalštaba Vojske RS-a, general-pukovnik Momir Talić. Uhapšen je u sali u kojoj je u toku bio seminar o vojnoj doktrini. Izručen je Haškom tribunala, a umro je 2003. od raka pluća.

2000. – U Beogradu je nestao Ivan Stambolić, bivši predsjednik Predsjedništva Socijalističke Republike Srbije.

2003. – U Ruandi održani prvi višestranački predsjednički izbori od sticanja nezavisnosti 1962. i skoro deset godina od genocida u toj zemlji u kojem je život izgubilo 800.000 ljudi. Na tim izborima pobijedio je dotadašnji predsjednik Ruande Paul Kagame (bivši vođa pobune plemena Tutsi).

2004. – Južnoafrička policija uhapsila je Marka Thatchera, sina bivše britanske premijerke Margaret Thatcher, zbog sumnje da je umiješan u puč u Ekvatorijalnoj Gvineji. U dogovoru sa tužiocima Thatcher je priznao krivicu, nakon čega je osuđen na četiri godine uslovno i 500.000 dolara kazne, čime je izbjegao zatvor.

2012. – Umro je Neil Armstrong američki pokusni pilot i astronaut. Kao astronaut svemirskog broda “Apolo 11” Neil Armstrong je prvi čovjek koji je 21. jula 1969. godine u 02:56:20 UTC-a (u SAD-u je bio još 20. jula) kročio nogom na Mjesec.

[kreja]

26.08.


1071. U bici kod Mancikerta vojska Turaka Seldžuka porazila vojsku Vizantije. Smatra se presudnim događajem za kasniju propast Vizantije.

1541. Turski sultan Sulejman II osvojio Budim i anektirao Mađarsku, koja je potom do 1686. bila turska provincija, tj. pašaluk.

1789. U Francuskoj donijeta Deklaracija o pravima čovjeka i građanina.

1883. Počela erupcija vulkana Krakatau na istoimenom indonezijskom ostrvu između Jave i Sumatre, u kojoj su tokom dva dana dvije trećine ostrva odletjele u vazduh, a u ogromnim talasima na zapadnoj Javi poginulo 36.000 ljudi.

1896. Jermenski revolucionari napali Otomansku banku u Carigradu, što je dovelo do trodnevnih sukoba s vlastima u kojima je poginulo 6.000 Jermena. U suzbijanju jermenskih težnji za oslobođenje tokom 1895 - 1896. turske vlasti ubile su oko 100.000 Jermena.

1920. Ratifikovan 19. amandman Ustava SAD-a kojim su žene dobile pravo glasa.

1939. Jugoslovenski premijer Dragiša Cvetković i vođa Hrvatske seljačke stranke Vlatko Maček potpisali sporazum kojim je ustanovljena Banovina Hrvatska, a lider HSS-a postao je potpredsjednik jugoslovenske vlade.

1972. Otvorene 20. olimpijske igre u Münchenu, upamćene po napadu pripadnika terorističke palestinske organizacije Crni septembar na Olimpijsko selo i ubistvu 11 izraelskih sportista.

1990. U eksploziji u jami Dobrnja-jug rudnika Kreka u Tuzli poginulo 180 rudara. Bila je to jedna od najvećih rudarskih tragedija u bivšoj SFRJ.

1991. Počele borbe u Vukovaru između hrvatskih snaga i Jugoslovenske narodne armije. Nakon tromjesečnih borbi, jedinice JNA ušle su 18. novembra u grad koji su potpuno razorile.

1992. U Sarajevu od eksplozije granate poginuo Franjo Plećko, član Štaba Vrhovne komande OS Republike BiH.

1993. Predsjednik Rusije Boris Nikolajevič Jeljcin osudio invaziju armija Varšavskog pakta na Čehoslovačku 1968. i potpisao sporazum o prijateljstvu sa Češkom.

1996. Južnokorejski sud osudio bivšeg predsjednika Južne Koreje Čun Du Hvana na smrt pod optužbom da je 1979. izveo vojni udar kojim je prigrabio vlast, a njegovog nasljednika Ro Te Vua na 22,5 godina zatvora zbog podrške pučistima.

1997. Frederik Willem de Klerk, posljednji bijelac predsjednik Južne Afrike, dao je ostavku na funkciju šefa opozicione Nacionalne partije i povukao se iz političkog života.
2002. Prvi put u historiji Novog Zelanda za predsjednika parlamenta izabran musliman Ashraf Chudaru. On je zakletvu položio nad svojim Kur’anom.

2007. Umro Francisco Umbral, jedan od najvećih španskih savremenih pisaca. Objavio je više od 80 knjiga, među kojima su “Smrtnik i ruža” i “Madridska trilogija”. Dobitnik je brojnih nagrada za književnost.

2008. Rusija priznala neovisnost pobunjenih gruzijskih pokrajina Južne Osetije i Abhazije.

2013. Dovođenjem posljednje grupe etiopskih Jevreja u Izrael okončana višedecenijska akcija preseljavanja pripadnika te drevne zajednice u jevrejsku državu. Od 150.000 etiopskih Jevreja, koliko ih ima u svijetu, oko 130.000 je nastanjeno u Izraelu. Preseljavanje je započelo 70-ih godina.

[kreja]

27.08.


55. p.n.e. Rimski konzul Gaj Julije Cezar iskrcao se na tlo Engleske sa 10.000 vojnika Sedme i Desete rimske legije.
1576. Umro venecijanski slikar Tiziano Veccelli. Raskošan kolorit i vještina upotrebe nove uljane tehnike učinili su ga jednim od najvećih majstora renesanse (“Venera Urbinska”, “Bahanal”, “Jupiter i Antiopa”).

1770. Rođen njemački filozof George Wilhelm Friedrich Hegel, najznačajniji predstavnik njemačke idealističke filozofije.
1813. U bici kod Dresdena Napoleon Bonaparta je sa 130.000 vojnika porazio udružene austrijske, ruske i pruske snage od 200.000 ljudi.

1884. Rođen američki filmski producent porijeklom poljski Jevrejin Shmuel Gelbfisz, poznat kao Samuel Goldwyn, jedan od pionira filmske industrije. Osnovao je 1923. filmsku kompaniju Samuel Goldwyn Productions, koja se 1924. udružila s još dvije filmske kuće u kompaniju Metro-Goldwyn-Mayer.

1916. U Beogradu umro pjesnik, pripovjedač i satiričar Petar Kočić, rođen u selu Zmijanju 1877. godine, Bosanska krajina. Književnim radom bavio se uglavnom do 1905, kada se sve više posvećuje političkom radu.

1916. Italija je u Prvom svjetskom ratu objavila rat Njemačkoj, a Rumunija Austro-Ugarskoj.

1921. Velika Britanija je postavila Fejsala, sina Šerifa Huseina, vođe arapskih pobunjenika protiv Turaka, za kralja Iraka.

1928. U Parizu je potpisan Kellogg-Briandov pakt kojim su se zemlje potpisnice odrekle rata kao sredstva nacionalne politike i rješavanja međudržavnih sukoba i obavezale da će sporna pitanja rješavati mirnim putem. Među 63 države potpisnice bila je i Kraljevina Jugoslavija.

1936. Postignut je sporazum o okončanju britanske okupacije Egipta, izuzev zone Sueckog kanala u kojoj su ostale trupe Velike Britanije.

1975. U zatočeništvu umro zbačeni car Etiopije Haile Selassije I, koji je 1928. imenovan za regenta i kralja, a za cara krunisan

1930. Svrgnut je u vojnom udaru 1974. godine. Sumnja se da je ubijen.

1991. Moldavija je proglasila nezavisnost od SSSR-a.

1995. Izrael i PLO u Kairu potpisali sporazum o proširenju palestinske autonomije i na Zapadnu obalu. Autonomija je dotad bila predviđena samo za oblast Gaze.

1999. Napadom na čečenske separatističke snage ruska armija započela Drugi čečenski rat.

2000. U Moskvi u požaru izgorio televizijski toranj Ostankino, jedan od simbola grada. Toranj, viši od petsto metara, sagrađen je 1967. prema planovima arhitekte Nikolaja Nikitina.

2001. U izraelskom raketnom napadu na Zapadnu obalu ubijen je lider Narodnog fronta za oslobođenje Palestine Abu Ali Mustafa.

2004. Vrhovni sud u Čileu odlučio je da oduzme imunitet bivšem diktatoru Augustu Pinochetu u sklopu istrage o planu Kondor (programu južnoameričkih diktatora u sklopu kojeg su od 1970. do 1980. likvidirani njihovi politički protivnici). Pinochet je bio na vlasti 17 godina.

2005. Od epidemije encefalitisa koji prenose komarci, koja se krajem jula pojavila na sjeveru Indije, umrlo je 196 djece, 772 je hospitalizovano od kojih više od dvije trećine u veoma teškom stanju

[kreja]

28.08.

430. Umro biskup Aurelije Augustin, sveti Augustin, jedan od najznamenitijih crkvenih učitelja. Napisao je oko 90 djela, od kojih je najpoznatije “O Božijoj državi”. Imao je niz sljedbenika, a u Katoličkoj crkvi postoji više redova i kongregacija nazvanih po biskupu Augustinu.
1619. Ferdinand II postao je rimsko-njemački car. Njegova vladavina je obilježena borbom protiv protestantizma, što je podstaklo širenje Tridesetogodišnjeg rata.
1645. Umro holandski pravnik, pisac i humanista Hugo Grotius, osnivač škole prirodnog prava i nauke o međunarodnom pravu.
1749. Rođen njemački pisac Johann Wolfgang Goethe, jedna od najznačajnijih i najuticajnijih ličnosti njemačke i svjetske književnosti.
1850. U Weimaru je prvi put izvedena opera Richarda Wagnera “Lohengrin”. Orkestrom je dirigovao Franz Liszt.
1910. Na svečanoj sjednici Narodne skupštine u Cetinju, kneževina Crna Gora je proglašena kraljevinom, a knez Nikola I Petrović kraljem.
1963. Borac za ljudska prava Martin Luther King održao je pred 200.000 učesnika protestnog Marša slobode na Washington čuveni govor pod nazivom “I have a dream”.
1975. Francuska poslala vojsku i policiju na Korziku da uguše demonstracije na kojima je tražena autonomija. Francuzi su kupili Korziku od Đenove 1768. i od tada je dio francuske države izuzev perioda 1794 - 1796, kada je ostrvo bilo pod britanskom okupacijom. Šezdesetih godina 20. vijeka ojačao je pokret za autonomiju.
1987. U Middletownu umro američki filmski režiser John Marcellus Huston, jedan od najistaknutijih sineasta 20. vijeka. Poznat je po režiji filmskih klasika (“Malteški sokol”, “Afrička kraljica”...).
1990. Irak proglasio okupirani Kuvajt 19. provincijom Iraka.
1991. Umro bivši poglavar Srpske pravoslavne crkve, patrijarh German. Kao Hranislav Đorić zamonašio se 1951. u manastiru Studenica, a za crkvenog poglavara je izabran 1958, poslije smrti patrijarha Vikentija. Nakon što se razbolio, na njegovo mjesto je 2. decembra 1990. izabran patrijarh Pavle.
1992. Nakon neprekidnog granatiranja, dva velika požara i mnogo manjih, srušio se neboder Oslobođenja u Nedžarićima.
1994. Na referendumu u Republici Srpskoj 94 posto bosanskih Srba izjasnilo se protiv prihvatanja mirovnog plana Kontakt-grupe za BiH.
1995. Od eksplozije granate na sarajevskoj pijaci Markale poginulo je 43, a ranjeno 84 ljudi. Predstavnici UN-a u Sarajevu optužili su bosanske Srbe za masakr nad civilima, a dva dana kasnije avioni NATO-a bombardovali su položaje Vojske Republike Srpske.
2001. MUP Srbije saopštio je da je iz masovnih grobnica u Srbiji iskopano više od 340 leševa za koje se pretpostavlja da su žrtve rata na Kosovu 1999. godine.
2002. Vrhbosanski nadbiskup, kardinal Vinko Puljić primio je međunarodnu mirovnu nagradu Perdonanza (Oprost) italijanskog grada L’Aquila. Svečanost je održana u sklopu Sedmice Perdonanza Celestiniana u gradu pape Celestina V.
2002. Saudijski državljanin Ahmad Zukair, zvani Handala, za kojim su tragale vlasti BiH zbog podmetanja autobombe u Mostaru, uhapšen je u Pakistanu kao pripadnik talibanskog pokreta i prebačen u američku bazu Guantanamo na Kubi.
2015. Austrijska policija pronašla je 71 tijelo izbjeglica u hladnjači parkiranoj na autoputu koji vodi od Budimpešte ka Beču.

[kreja]

29.08.

1521. Turci pod komandom sultana Sulejmana II Veličanstvenog osvojili su Beograd i proglasili ga za sjedište Smederevskog sandžaka.
1526. U bici kod Mohača turska vojska pod komandom Sulejmana II Veličanstvenog pobijedila je trupe mađarskog kralja Ludvika II, koji se prilikom povlačenja utopio u rijeci. Ugarska država se raspala na tri dijela: jedan je potpao pod Turke, drugim je zavladao ugarski vladar Ivan Zapolja, a treći je došao pod vlast Habsburga, koji su nakon Zapoljine smrti 1540. preuzeli ugarski prijesto.
1632. Rođen engleski filozof John Locke, jedan od utemeljivača empirizma i liberalističke filozofije.
1842. Završen je prvi Opijumski rat između Kine i Velike Britanije sporazumom o miru u Nankingu, prema kojem je Kina morala da otvori svoje luke za evropsku trgovinu po eksteritorijalnom režimu, a Hong Kong da prepusti Britancima.
1944. Na zahtjev izbjegličke vlade Kraljevine Jugoslavije kralj Petar II Karađorđević posebnim ukazom oduzeo je komandu generalu Draži Mihailoviću i pozvao vojsku da se stavi pod komandu Josipa Broza Tita.
1949. SSSR je u tajnosti izveo prvu eksploziju atomske bombe.
1965. Američki vasionski brod Gemini V, sa astronautima Gordonom Cooperom i Charlesom Conradom, spustio se u Atlantik nakon rekordnih osam dana provedenih u Zemljinoj orbiti.
1975. Umro irski državnik Éamon de Valera, učesnik irskog ustanka 1916, jedan od lidera Šin Fejna. Kao premijer (1937-1948) riješio je mnoga sporna pitanja s Londonom. Predsjednik Republike Irske bio je od 1959. do 1973.
1982. Na 67. rođendan umrla švedska glumica Ingrid Bergman, koja je svjetsku slavu stekla filmovima snimljenim u SAD-u. Dobitnica je tri Oscara - “Plinsko svjetlo”, “Anastasija” i “Casablanca”.
1991. Sovjetski parlament je suspendovao Komunističku partiju i zamrznuo njene bankovne račune, pod optužbom da je bila umiješana u pokušaj državnog udara od 19. do 22. augusta.
1995. Nakon granatiranja Sarajeva i masakra nad civilima na pijaci Markale, te pošto su eksperti Ujedinjenih nacija utvrdili da je granata ispaljena na Markale došla sa položaja bosanskih Srba, avioni Sjevernoatlantskog saveza u zoru bombardovali vojne ciljeve bosanskih Srba oko glavnog grada Bosne i Hercegovine.
1996. Ruski avion Tupoljev 154, koji je prevozio rudare na udaljeno arktičko ostrvo, udario je u planinski vrh u Norveškoj. U toj najtežoj avionskoj nesreći na norveškom tlu poginuli su svi putnici i članovi posade (141).
1999. Stanovnici Istočnog Timora su, uprkos strahu od nasilja, izašli na historijski referendum, na kojem se 99 posto izjasnilo za odvajanje od Indonezije.
2003. U eksploziji automobila bombe ispred džamije Imam Ali u iračkom gradu Nadžafu poginulo je najmanje 80 osoba, među kojima i lider muslimanskih šiita, ajatolah Mohamed Bakir al-Hakim.
2005. U naletu uragana Cathrine, koji je pogodio južne države SAD-a, najviše je stradao grad New Orleans, u kojem je život izgubilo 1.330 osoba.
2012. U Sarajevu umro Bakir Tanović, redatelj i historičar. Smatra se pionirom bh. kinematografije, jedan je od osnivača Sarajevske škole dokumentarnog filma, producent i istraživač kulturnog i historijskog naslijeđa BiH.
2016. U Stamfordu u Connecticutu umro Jerome Silberman, američki glumac i komičar.

[kreja]

30.08.

30. p.n.e. Umrla egipatska kraljica Kleopatra. Prema predanju, Kleopatra je izvršila samoubistvo pustivši da je ugrize zmija otrovnica. Njenom smrću ugasila se dinastija Ptolomeja, a Egipat je postao rimska provincija.
1929. Umro Ivo Vojnović, dubrovački književnik, najistaknutiji dramski pisac hrvatske moderne.
1940. U Beču završeni razgovori predstavnika Njemačke, Italije, Rumunije i Mađarske (Bečka arbitraža) na kojima su Njemačka i Italija prisilile Rumuniju da ustupi Bugarskoj južnu Dobrudžu, a Mađarskoj dio Transilvanije.
1942. Počela Bitka kod El-Alameina u Egiptu. Tokom te bitke njemačke snage pod komandom Ewina Rommela najviše su se približile delti Nila u Egiptu, dospjevši na samo 80-ak kilometara od Aleksandrije. S druge strane, britanski komandant Montgomery je upotrijebio tenkove u protutenkovskoj odbrambenoj ulozi. Kad je Rommel uvidio da njegov izvorni plan nema izgleda za uspjeh, naredio je povlačenje. To je bio preokret rata na sjeveru Afrike.
1943. Prvo izdanje Oslobođenja izašlo je u semberskom selu Donja Trnova. Na logu Oslobođenja bila je zvijezda petokraka, a u podnaslovu: Smrt fašizmu - sloboda narodu! Prvu ilustraciju Oslobođenje je dobilo u trećem broju u oktobru 1943, koji je štampan u Tuzli. Bio je to Titov lik, rad Ismeta Mujezinovića. Oslobođenje postaje sarajevska novina 12. aprila 1945. godine, kada je glavni grad BiH oslobođen u Drugom svjetskom ratu. Od tada ostaje vjerno ovome gradu i državi. Novina rođena u ratu ponovo doživljava strahote rata. Novinari Oslobođenja su bilježili sva dešavanja u ratnom Sarajevu. Novinari i radnici su ginuli - Kjašif Smajlović, Salko Hondo, Zuhra Bešić..., zgrada u kojoj su radili je prvo gađana, da bi neboderi potom bili srušeni. Ali to ih nije zaustavilo. Ova novina je u opsjednutom gradu izlazila neprekidno i bila je svako jutro nada građanima Sarajeva da će sloboda uskoro doći.
1963. Između sjedišta vlada SSSR-a i SAD-a, Kremlja i Bijele kuće, lideri Nikita Hruščov i John Kennedy uspostavili su poslije kubanske krize, koja je zaprijetila opštim nuklearnim sukobom, direktnu telefonsku vezu, poznatu kao crveni telefon.
1974. Kod Zagreba se dogodila teška željeznička nesreća u kojoj je izgubilo život oko 150 ljudi. To je bila najveća željeznička nesreća u historiji jugoslovenskog saobraćaja.
1992. Nakon 120 dana u okruženju, branioci Goražda oslobodili su lijevu obalu Drine, čime je oslobođeno više od 80 posto teritorije ove općine.
1995. Avioni NATO-a počeli granatiranje vojnih ciljeva Vojske RS-a oko Sarajeva kao izravan odgovor na drugi masakr na sarajevskoj tržnici Markale 28. augusta 1995. jer je bilo utvrđeno da je mina koja je ubila 43 Sarajlija došla sa srpskih položaja oko grada. Tokom avionapada kod Pala oboren francuski avion Mirage 2000, dva pilota su se katapultirala, a njih su zarobili srpski vojnici. NATO-napadi trajali su do 14. septembra 1995.
2003. U Sjevernom moru potonula ruska atomska podmornica. Od deset članova posade, jedan čovjek je spašen.
2004. Na Ilidži kod Sarajeva uhapšen Ramiz Delalić Ćelo, osumnjičen da je 1. marta 1992. na svadbi na Baščaršiji ubio jednog od svatova Srbina Nikolu Gardovića. Ubijen je ispred zgrade u Odobašinoj ulici u Sarajevu 27. juna 2007.
2006. Umro Naguib Mahfouz, egipatski pisac i dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1988. Mahfouz je objavio više od 40 novela i 30 scenarija. Neka njegova djela vlasti Egipta su zabranile da se štampaju u ovoj zemlji.
2007. Dvanaest hrvatskih vatrogasaca nastradalo je u požaru na otoku Veliki Kornati. Ovaj događaj je jedna od najvećih mirnodopskih nesreća koja je pogodila Hrvatsku.
2016. Umro Josip Jozo Bukal, poznati nogometaš Željezničara za čiji tim je debitirao u sezoni 1963/64, a za plave je igrao do 1973. godine. U 290 službenih utakmica za Željezničar postigao je 128 pogodaka, što ga čini drugim najboljim strijelcem u klupskoj povijesti. Za reprezentaciju Jugoslavije je odigrao 24 utakmice i postigao 10 pogodaka.

[kreja]

31.08.

12. Rođen rimski car Kaligula, zapamćen kao jedan od najgrotesknijih historijskih likova. Njegove ekstravagancije poput navodne namjere da svog konja proglasi konzulom, doprinijele su da ga smatraju ludim. Vladao je od 37. do 41. godine, kada je ubijen u zavjeri pretorijanaca.

1290. Kralj Edward I objavio je proklamaciju o progonu Jevreja iz Engleske.

1867. Umro Charles Baudelaire, jedan od najvećih francuskih pjesnika 19. vijeka, čija je poezija otvorila nove puteve lirike i afirmisala nove oblike pjesničkog shvatanja svijeta.

1907. U Petrogradu potpisan englesko-ruski sporazum kojim su Velika Britanija i Rusija podijelile interesne sfere u Persiji, Afganistanu i Tibetu.

1944. Sovjetske trupe i tenkovi ušli su, u Drugom svjetskom ratu, u glavni grad Rumunije - Bukurešt.

1949. U Philadelphiji u Pennsylvaniji, rođen Richard Gere, američki filmski glumac. Glumačku karijeru započeo je 1969. i to s raznim ulogama u Broadwayskim produkcijama, a na filmu je debitirao 1975. godine. No tek 1980. godine se proslavio u Američkom žigolu. Njegov izgled i talent za karakterne uloge glavni su mu adut, pa tako dobiva redovno glavne uloge u filmovima

1957. Malaja (Malezija) je stekla nezavisnost.

1962. Trinidad i Tobago postali nezavisna država u okviru Britanskog Commonwealtha.

1962. Umro francuski slikar Georges Braque, jedna od dominantnih ličnosti Pariske slikarske škole. Paralelno sa Pablom Picassom uveo je likovni izraz kubizam (1908).

1969. U avionskoj nesreći poginuo američki bokser Rocky Marciano, bivši svjetski šampion u teškoj kategoriji. Titulu je osvojio

1952. pobjedom nad američkim bokserom Joe Walcottom, a sa ringa se povukao nepobijeđen 1956.

1980. Poljski radnički lideri potpisali su, nakon dvomjesečnog štrajka, sporazum sa vladom o pravu na štrajk i priznavanju sindikata Solidarnost, a Poljska je postala prva zemlja sovjetskog bloka u kojoj je dozvoljen rad jednog nezavisnog sindikata.

1983. U Manili sahranjen vođa filipinske opozicije Benigno Aquina uz prisustvo više od milion ljudi. Ubijen je deset dana ranije na aerodromu u Manili prilikom povratka iz izbjeglištva u SAD, čime je filipinski diktator Ferdinand Marcos uklonio najozbiljnijeg protivkandidata na izborima 1984.

1986. Umro Henry Moore, jedan od najvećih engleskih vajara 20. vijeka. Njegove skulpture nalaze se na mnogim javnim mjestima kao što su zgrada UNESCO-a u Parizu i Lincoln centar u New Yorku.

1986. Umro Urho Kekkonen, najistaknutiji finski političar poslije Drugog svjetskog rata. Kao predsjednik Finske (1956-1982) i pobornik miroljubive politike i svestrane saradnje među državama, značajno je doprinio održavanju Konferencije o evropskoj bezbjednosti i saradnji (KEBS, kasnije OESC) 1975. u Helsinkiju.

1991. Uzbekistan i Kirgistan proglasili nezavisnost od SSSR-a, čime se broj republika koje su izašle iz Sovjetskog saveza popeo na deset.

1994. Trupe bivšeg SSSR-a formalno su okončale poluvjekovno vojno prisustvo u bivšoj Istočnoj Njemačkoj i na Baltiku, ceremonijom kojoj su prisustvovali predsjednik Rusije Boris Jeljcin i kancelar Njemačke Helmut Kol.

2003. Kenija ukinula zabranu rada Mau mau pokretu, koji je pedesetih godina prošlog vijeka inicirao proteste protiv britanskih kolonista.

1997. U automobilskoj nesreći u Parizu poginula britanska princeza od Walesa Diana Spencer, bivša supruga britanskog prestolonasljednika princa Charlesa. U nesreći su život izgubili i njen pratilac Dodi al-Fayed i njihov vozač Henri Paul.

2005. Oko 1.000 ljudi je poginulo, a više od 460 je povrijeđeno u panici koja je izbila među šiitskim vjernicima na mostu preko rijeke Tigar, zbog glasina da će bombaš samoubica aktivirati eksploziv.

[kreja]

01.09.

1159. Umro papa Adrijan IV, rođen kao Nicholas Breakspear, jedini Englez koji je biran za poglavara Katoličke crkve. Izabran je 1154.

1870. U bici kod Sedana u francusko-pruskom ratu, Prusi su pod komandom Helmuta fon Moltkea nanijeli težak poraz trupama francuskog cara Napoleona III, što je dovelo do pada Drugog carstva.

1900. Velika Britanija anektirala Južnoafričku Republiku.

1923. U zemljotresu koji je potpuno razorio japanski grad Jokohamu i gotovo uništio Tokio poginulo je najmanje 142.000 ljudi, a 2,5 miliona je ostalo bez domova.

1928. Albanija proglašena kraljevinom sa Zoguom I na prijestolu.

1953. U avionskoj nesreći poginuo francuski violinista Jacques Thibaud, član čuvenog trija sa Alfredom Cortotom i Pablom Casalsom.

1961. U Beogradu počela Prva konferencija šefova država i vlada nesvrstanih zemalja, kojoj su prisustvovali predstavnici 25 zemalja i 40 antikolonijalnih i oslobodilačkih pokreta. Poslije šest dana rada skup je usvojio dokumente o principima nesvrstavanja kao nezavisnog vanblokovskog činioca.

1962. U zemljotresu u sjeverozapadnom Iranu razoreno je preko 300 sela, a poginulo je 12.000 ljudi.

1969. Grupa oficira s pukovnikom Moamerom Gadafijem na čelu oborila je sa vlasti kralja Libije Idriza I i proglasila republiku.

1972. Američki velemajstor Robert Fischer je u meču u Rejkjaviku pobijedio ruskog velemajstora Borisa Spaskog rezultatom 12,5:8,5 i postao 11. prvak svijeta u šahu. Titulu je izgubio bez meča 3. aprila 1975, kada je odbio da prihvati uslove Međunarodne šahovske federacije.

1974. Anastasio Somoza je izabran za predsjednika Nikaragve.

1983. Sovjetski borbeni avion je blizu poluostrva Sahalin oborio južnokorejski avion boing 747, u kojem je poginulo svih 240 putnika i 29 članova posade.

1993. U Genevi propali pregovori o okončanju 17-mjesečnog rata u BiH, pošto su predstavnici Bošnjaka odbacili mirovni plan međunarodnih posrednika o podjeli zemlje.

1996. S političke scene u BiH formalno nestala samozvana hrvatska republika Herceg-Bosna.

1999. UNHCR saopštio da je od juna, kada su okončani sukobi na Kosovu, oko 200.000 Srba i Roma napustilo tu pokrajinu, a da se na Kosovo vratilo 772.300 Albanaca izbjeglih tokom višemjesečnih sukoba.

2003. Holandija je postala prva država na svijetu u kojoj je marihuana u slobodnoj prodaji i ona se može kupiti kao lijek za bolesnike od raka ili AIDS-a.

2004. U Beslanu u Sjevernoj Osetiji grupa otmičara zauzela je školu i za taoce uzela učenike, nastavnike i roditelje. U trodnevnoj drami i akciji oslobađanja talaca stradalo je više od 300 civila, od toga 172 djeteta, a više od 1.200 osoba je povrijeđeno.

2004. Haški tribunal osudio je bosanskog Srbina Radoslava Brđanina na 32 godine zatvora zbog učešća u etničkom čišćenju bosanskih Hrvata i Bošnjaka u Bosanskoj krajini 1992.

2010. U govoru naciji, američki predsjednik Barack Obama objavio je da je borbena misija SAD-a u Iraku okončana i da odgovornost za bezbjednost u toj zemlji prelazi na Iračane. U sedam godina rata u Iraku poginulo je nešto više od 4.400 američkih vojnika.

[kreja]

02.09.

31. p.n.e. U velikoj pomorskoj bici kod Akcijuma u Jonskom moru Oktavijan pobijedio flotu rimskog vojskovođe Marka Antonija i egipatske kraljice Kleopatre.
1666. Požar koji je četiri dana harao Londonom gotovo uništio grad. Stradale mnoge građevine, među njima Katedrala svetog Pavla.
1829. Sklopljen Jedrenski mir između Rusije i Otomanskog carstva, kojim su se Turci obavezali na to da Srbiji vrate šest nahija oslobođenih u Prvom srpskom ustanku i da priznaju autonomiju Grčke.
1866. Na Kritu izbila pobuna protiv Turaka. Proglašeni ukidanje turske vlasti i ujedinjenje s Grčkom, ali je autonomija uspostavljena tek 1897, uz intervenciju evropskih sila. Londonskim sporazumom 1913. Krit je postao dio Grčke.
1910. U Bosanskom Petrovcu rođen bh. pisac Skender Kulenović, autor potresne poeme “Stojanka majka Knežopoljka”. Poslije Drugog svjetskog rata bio je direktor Drame sarajevskog Pozorišta i urednik izdavačke kuće Prosvjeta.
1898.U bici kod Omdurmana anglo-egipatske trupe pod komandom Horatija Kitchenera pobijedile vojsku mahdista. Britanci potom zauzeli sve ključne strateške položaje u Sudanu.
1937. Umro francuski historičar i pedagog Pierre de Coubertin, inspirator i osnivač modernih Olimpijskih igara, koje su prvi put održane u Atini 1896. Osnovao Međunarodni olimpijski komitet, Olimpijski muzej i Institut u Lausanni.
1945. Proglašena Demokratska Republika Vijetnam s predsjednikom Ho Chi Minhom.
1945. Na palubi američkog ratnog broda Missouri u Tokijskom zalivu Japanci potpisali bezuslovnu kapitulaciju u Drugom svjetskom ratu. Japan izgubio Mandžuriju, Koreju, Tajvan, južni dio Sahalina, Kurilska ostrva te niz manjih u Pacifiku.
1973. Umro britanski pisac John Ronald Reuel Tolkien, autor trilogije “Gospodar prstenova” i romana “Hobit”.
1996. Vlada Filipina potpisala mirovni ugovor s muslimanskim pobunjenicima, poslije 24-godišnjeg građanskog rata na južnom ostrvu Mindanao tokom kojeg je poginulo 125.000 ljudi.
1987. Na Crveni trg u Moskvi sletio mali sportski avion cesna, za čijim se komandama nalazio Nijemac Mathias Rust. On je svojim avionom neprimijećen od ruske vojske doletio iz Finske. Rust je uhapšen, a potom 1988. izručen Njemačkoj.
1998. Švajcarski avion pao u Atlantski okean u blizini kanadske provincije New Scotland, poginulo svih 229 putnika i članova posade.
1999. Kina zvanično saopštila da će oružanom silom spriječiti eventualni pokušaj Tajvana da formalno proglasi nezavisnost tog kineskog ostrva. Tajvan je postao poseban entitet kada je na njega 1949. poslije komunističke revolucije u Kini izbjegao ostatak nacionalističkih boraca sa Čang Kaj Šekom na čelu.
2001. Na Kipru umro južnoafrički kardiolog Christian Bernard, koji je 1967. izvršio prvo uspješno presađivanje srca.
2007. U Sarajevu umro Safet Isović. Bio je jedan od najpopularnijih pjevača sevdalinki u BiH. Mnoge njegove sevdalinke su ostale trajno zabilježene kroz njegove audio i videosnimke i arhivske snimke za Radio Sarajevo.
2013. Umro jedan od najcjenjenijih pisaca naučne fantastike Frederik Pohl, čiji je roman “The Space Merchant” uveo pojam 3D.
2014. Ubijen Steven Joel Sotloff, američki novinar koji je kidnapovan 4. augusta 2013. kod Alepa od džihadista ISIL-a.
2016. Uzbekistanski predsjednik Islam Karimov preminuo u 78. godini nakon što je doživio moždani udar. Zemljom je vladao od 1989. godine.

[kreja]

03.09

1189. Richard I Plantagenet, poznat kao Richard Lavljeg Srca, krunisan u Vestminsterskoj opatiji u Londonu za kralja Engleske.
1783. Velika Britanija i SAD potpisale u Parizu mirovni ugovor kojim je završen Američki rat za nezavisnost. Britanija je priznala SAD kao slobodne, suverene i nezavisne države. Rat američkih država za nezavisnost počeo je u aprilu 1775. borbama kod Lexingtona i Concorda.
1791. Francuska skupština usvojila ustav kojim je uspostavljena ustavna monarhija.
1806. Srbi su u Prvom srpskom ustanku kod Deligrada pobijedili tursku vojsku, a vojvoda Stanoje Glavaš oslobodio Prokuplje.
1877. Umro francuski državnik i historičar Louis-Adolphe Thiers, prvi predsjednik Treće republike (1871-1873). Kao šef versajske vlade 1871. u krvi je ugušio Parisku komunu (Krvava nedjelja).
1883. Umro ruski pisac Ivan Sergejevič Turgenjev, jedan od najznačajnijih predstavnika ruskog realizma.
1899. U Goraždu rođen istaknuti bh. književnik Isak Samokovlija. Medicinu je završio u Beču. Potom je bio ljekar u rodnom gradu, te u Fojnici i Sarajevu. Pisao je posebno o svijetu jevrejske sirotinje u Bosni. Umro je u Sarajevu 1955.
1931. Kralj Jugoslavije Aleksandar I Karađorđević proglasio je Oktroisani ustav kojim je ozakonjena monarhistička diktatura zavedena 6. januara 1929.
1939. Dva dana poslije njemačkog napada na Poljsku, Velika Britanija i Francuska objavile rat Njemačkoj.
1943. Iskrcavanjem na Siciliju Osme britanske armije, pod komandom feldmaršala Bernarda Lawa Montgomeryja, počeo napad savezničkih trupa na Italiju u Drugom svjetskom ratu.
1948.Umro Eduard Beneš, predsjednik Čehoslovačke od 1935. do 1938. i od 1946. do 1948. Tvorac je tzv. Benešovih dekreta, kojim je lišio više od dva miliona sudetskih Nijemaca prava da ostanu u zemlji, a oni su protjerani iz Češke.
1976. Američki vasionski brod bez ljudske posade Viking 2 spustio se na Mars i počeo da šalje fotografije s te planete.
1992. Tokom rata u BiH italijanski avion s humanitarnom pomoći za Sarajevo oboren je kod Jasenika, 34 kilometra zapadno od Sarajeva. Poginula su četiri člana posade, a u narednih 30 dana prekinuto je dostavljanje humanitarne pomoći preko Sarajevskog aerodroma.
1999. Misija UN-a na Kosovu suspendovala je jugoslovenski valutni zakon i uspostavila carinsku kontrolu na granici Kosova i Makedonije.
2001. SAD i Izrael povukli svoje delegacije s konferencije UN-a o rasizmu u Durbanu, u znak protesta zbog pokušaja da se Izrael označi kao rasistička zemlja.
2003. Sud u Jakarti osudio indonezijskog muslimanskog poglavara Abu Bakara Bashira na četiri godine zatvora zbog učestvovanja u zavjeri usmjerenoj na obaranje vlade.
2004. Najstariji češki zatvorenik, osamdesetogodišnji Karel Hofman oslobođen daljeg izdržavanja kazne zatvora od četiri godine iz zdravstvenih razloga. On je bio jedini osuđeni Čeh za potpomaganje sovjetske okupacije Čehoslovačke 1968. godine.
2009. U seriji eksplozija koje su pogodile fabriku municije Prvi partizan u Užicu poginulo sedam, a povrijeđeno 14 radnika.
2015. Izraelski parlament usvojio zakon kojim se novinarima u državnim medijima zabranjuje da uživo u programu iznose svoje stavove.
2016. SAD i Kina, koje su odgovorne za 40 posto svjetske emisije ugljendioksida, ratifikovale su Pariski sporazum o globalnoj klimi na marginama samita G20 u kineskom gradu Hangzhou.

[kreja]

04.09.

476. Germanski vođa Odoakar zbacio je s prijestolja posljednjeg rimskog imperatora Romula Augustula, zauzeo Rim i srušio Zapadno rimsko carstvo.
1669. Venecija je predala Turcima grčko ostrvo Krit i nije uspjela da odbrani grad Heraklion, koji je bio pod turskom opsadom od 1648.
1781. Španski naseljenici osnovali Grad naše Gospe kraljice anđela (El Pueblo de Nuestra Senora la Reina de Los Angeles), današnji Los Angeles.
1870. Francuska postala republika, čime je okončano Drugo carstvo Charlesa Louisa Napoleona III. Car je svrgnut sa vlasti nakon teškog poraza u bici kod Sedana 2. septembra u francusko-pruskom ratu.
1878. Austrougarska vojska zauzela Tešanj.
1888. George Eastman patentirao je fotoaparat Kodak broj 1, s ugrađenim mehanizmom za navijanje filma.
1944. Britanske i kanadske trupe oslobodile u Drugom svjetskom ratu belgijske gradove Bruxelles i Antwerpen.
1970. U Čileu je Salvador Allende Gossens kao prvi marksista u zapadnoj hemisferi izabran za predsjednika države. Ubijen je u septembru 1973. u puču čileanske armije.
1972. Na Olimpijskim igrama u Münchenu američki plivač Mark Spitz osvojio je sedmu medalju i time postavio rekord u osvojenim medaljama na jednoj Olimpijadi.
1975. Izrael i Egipat u Genevi potpisali sporazum o povlačenju izraelskih trupa sa Sinaja i uspostavljanju tampon-zone UN-a na poluostrvu.
1989. Umro francuski pisac Georges Simenon, autor kriminalističkih romana o inspektoru Maigretu.
1992. Bivši predsjednik Bugarske Todor Živkov, koji je smijenjen 1989, osuđen je na sedam godina zatvora pod optužbom za pronevjeru državnih fondova.
1995. Pod geslom “Ujedinjeni Jerusalem je naš”, Izrael je započeo 15-mjesečnu proslavu 3.000. godišnjice proglasa kralja Davida o tom gradu kao prijestonici jevrejskog naroda.
1997. U eksploziji tri bombe u Jerusalemu poginulo je sedam i ranjeno oko 200 ljudi.
1998. Međunarodni tribunal u Haagu osudio je na doživotni zatvor bivšeg premijera Ruande Jeana Kambanda zbog njegove uloge u genocidu tokom rata 1994. u sukobima plemena Tutsi i Hutu u toj afričkoj zemlji.
1999. Na referendumu o budućem statusu Istočnog Timora 78,5 posto stanovništva glasalo je za nezavisnost od Jakarte, dok je svega 21 posto podržalo autonomiju pod indonezijskom upravom. Proindonezijske snage su potom izazvale sukobe u kojima je stradalo nekoliko stotina ljudi, a desetine hiljada napustile su glavni grad Dili.
2006. U Batt Reefu na Koraljnom grebenu umro australijski aktivista za zaštitu prirode Steve Irwin. On je nastradao kada ga je raža ubola u grudi dok je ronio prilikom snimanja dokumentarnog filma. Poznat je po emisijama o divljim životinjama.
2014. Pet rudara poginulo je u nesreći u jami Raspotočje Rudnika Zenica, nakon gorskog udara koji je izazvao zemljotres jačine 3,5 stepeni Richterove skale. Povrijeđeno je 29 rudara koji su zbrinuti u Kantonalnoj bolnici Zenica.
2018. U Banjoj Luci umro Marijan Beneš, jedan od najboljih jugoslovenskih boksera svih vremena. Osvojio je titulu evropskog prvaka u verziji Evropske bokserske unije (EBU) u lakoj velter kategoriji 1979.

[kreja]

05.09.

1568 - Rođen italijanski filozof Tomazo Kampanela, dominikanski kaluđer, utopijski filozof, koji je 27 godina proveo u tamnici. U djelu "Sunčeva država", napisanom po uzoru na Platona i Tomasa Mora, izložio je shvatanja o idealnom društvu kao nekoj vrsti platonističke komunističke republike.
1638 - Rođen francuski kralj Luj Četrnaesti, nazvan "kralj Sunce", koji je na prijesto stupio 1643, poslije smrti oca Luja Trinaestog. Vladao je 72 godine, najduže u istoriji Evrope. Vodio je mnoge ratove da bi obezbijedio hegemoniju Francuske i vladao autokratski u duhu prosvijećenog apsolutizma, čiji je začetnik. Sagradio je Versaj i bio mecena mnogih umjetnika. Poslije smrti ostavio je zemlju u velikim privrednim teškoćama - produbljenim tokom vladavine Luja Petnaestog i Luja Šesnaestog - što je krajem 18. vijeka bio jedan od uzroka Francuske revolucije.
1735 - Rođen njemački kompozitor, pijanista i dirigent Johan Kristijan Bah, najmlađi sin Johana Sebastijana, koji je živio i u Milanu i Londonu, pa je nazivan "italijanski Bah" i "engleski Bah". U Engleskoj se proslavio kao pijanista i organizator muzičkog života i postao muzički učitelj kraljice Šarlot. Značajan je kao kompozitor sonata i koncerata za klavir u rokoko stilu, po čemu je preteča mladog Volfganga Amadeusa Mocarta. Djela: 15 opera, više od 60 simfonija, 37 klavirskih koncerata, 13 uvertira, klavirske sonate, kamerna muzika.
1791 - Rođen njemački kompozitor jevrejskog porijekla Jakob Libman Ber, poznat kao Đakomo Majerber, koji je odigrao vidnu ulogu u stvaranju francuske velike opere. Bio je veoma popularan, ali je njegova muzika izazivala i mnoge polemike. Djela: opere "Hugenoti", "Afrikanka", "Robert Đavo", "Prorok".
1798 - Otomansko carstvo objavilo rat Francuskoj.
1800 - Malta pala u ruke Britanaca pod admiralom Horejšom Nelsonom, koji je prethodno blokirao francuske trupe na tom sredozemnom ostrvu.
1857 - Umro francuski filozof i matematičar Ogist Kont, jedan od osnivača filozofije pozitivizma i sociologije. Želio je da reformiše nauku, filozofiju i religiju tako da odgovaraju "pozitivnom stadijumu" razvoja društva. Djela: "Kurs pozitivne filozofije", "Rasprava o cjelini pozitivizma", "Sistem pozitivne politike", "Pozitivistički katehizam".
1860 - Rusija, Velika Britanija, Francuska, Pruska, Austrija i Otomansko carstvo potpisali ugovor o uspostavljanju reda u Siriji poslije masakra koji su nad hrišćanima počinili muslimani.
1888 - Rođen indijski filozof i državnik Sarvepali Radakrišnan, profesor filozofije na univerzitetima u Madrasu, Kalkutu, Čikagu i Oksfordu, ambasador u Moskvi 1939, potpredsjednik Indije od 1952. i predsjednik od 1962. do 1967. Najviše je bio zaokupljen religijom, etikom, istorijom filozofije i kulture i mogućnošću objedinjenja civilizacijskih i kulturnih vrijednosti Istoka i Zapada. Koristeći se komparativnom metodom u istoriji filozofije, nastojao je da pokaže značajnu ulogu indijskog nasljeđa u mogućnoj kulturnoj renesansi jedinstvene svjetske kulture. Djela: "Indijska filozofija", "Istočna religija i misao Zapada", "Religija i društvo", "Kalki ili budućnost civilizacije", "Istorija istočne i zapadne filozofije".
1899 - Umro srpski državnik i istoričar Jovan Ristić, vođa srpske Liberalne stranke, jedan od najznačajnijih srpskih diplomata 19. vijeka, član Društva srpske slovesnosti i potom Srpske kraljevske akademije, koji je dvaput bio regent i četiri puta premijer Srbije. Poslije okončanja studija u Francuskoj i na njemačkom univerzitetu u Hajdelbergu vratio se u otadžbinu i ubrzo je postavljen za šefa srpskog poslanstva u Istambulu. Tokom boravka u Turskoj od 1861. do 1867. uspješno je okončao duge pregovore o povlačenju turskih garnizona iz srbijanskih gradova. Potom je postao ministar inostranih poslova Kneževine Srbije, a u razdoblju od 1867. do 1888. bio je, s prekidima, premijer kneževine i kraljevine Srbije. Namjesnik maloljetnog kneza Milana Obrenovića postao je 1868, a od 1889. maloljetnog kralja Aleksandra Obrenovića. Kao regent kneza Milana najviše je doprinio donošenju novog Ustava 1869, a 1878. je uspješno zastupao Srbiju na Berlinskom kongresu. Odbio je 1881. da potpiše trgovinski sporazum sa Austro-Ugarskom, smatrajući da će takav dokument Srbiju učiniti ekonomski previše zavisnom od "dvojne monarhije", zbog čega je podnio ostavku na položaj šefa vlade. Po povratku na vlast 1887. i kasnije kao regent kralja Aleksandra nastojao je da Srbija oslonac nađe u Rusiji, a u unutrašnjoj politici je pokušao da suzbije uticaj radikala, ali je položaj regenta napustio 1893. kad je kralj Aleksandar uz podršku radikala izvršio državni udar i zaveo apsolutistički režim. Djela: "Spoljašnji odnošaji Srbije 1848-1872", "Diplomatska istorija Srbije za vreme srpskih ratova za oslobođenje i nezavisnost 1875-1878".
1902 - Rođen američki filmski producent Daril Frensis Zanuk, koji je 1933. osnovao filmsku kompaniju "Tventi senčeri foks". Bio je producent niza značajnih filmova: "Plodovi gnjeva", "Sve o Evi", "Viva Zapata!", "Najduži dan", "Korijeni neba", "Mladi gospodin Linkoln".
1914 - Njemački vojnici u Prvom svjetskom ratu ubili francuskog pisca i filozofa Šarla Pjera Pegija, jednu od ključnih javnih ličnosti u oslobađanju nevino osuđenog kapetana Alfreda Drajfusa. Kao urednik lista "Petnaestodnevne sveske" razobličio je pozadinu montiranog sudskog procesa Drajfusu kao navodnom njemačkom špijunu. Djela: drama "Jovanka Orleanka", eseji "Naša mladost", "Novac".
191. - U napadu bjelogardejaca na njegov štab, poginuo ruski revolucionar Vasilij Ivanovič Čapajev, komandant 25. streljačke divizije, legendarni junak Crvene armije u građanskom ratu koji je poslije Oktobarske revolucije izbio u Rusiji. U Prvom svjetskom ratu više puta je odlikovan za hrabrost, a početkom 1918. formirao je odrede za borbu protiv kontrarevolucije.
1939 - SAD proglasile neutralnost u Drugom svjetskom ratu.
1960 - Predsjednik Konga Žozef Kasavubu smijenio vođu nacionalnooslobodilačkog pokreta i premijera Patrisa Lumumbu. Potom ga je izručio separatisti iz provincije Katanga Moizu Čombeu, čiji su ga plaćenici mučki ubili u februaru 1961.
1972 - Palestinski teroristi u Minhenu ubili 11 izraelskih sportista, učesnika Olimpijskih igara, koje su prethodno oteli. U 24-časovnoj pucnjavi na aerodromu poginula su i četvorica terorista i jedan zapadnonjemački policajac.
1977 - Zapadnonjemački teroristi oteli predsjednika Federacije zapadnonjemačke industrije Hansa Martina Šlejera, čije je tijelo pronađeno 19. oktobra 1977. u Francuskoj.
1990 - Premijeri Sjeverne Koreje i Južne Koreje susreli se u Seulu, što su bili razgovori na najvišem nivou ikad održani između dvije zemlje, podijeljene poslije Korejskog rata 1953.
1995 - Francuska izvela prvu u seriji atomskih proba na pacifičkom ostrvu Mururoa, što je izazvalo osudu širom svijeta i masovne proteste, posebno u Australiji i na Tahitiju.
1997 - Na stadionu u glavnom gradu Paragvaja - Asunsionu, u vrijeme održavanja političkog mitinga, usljed iznenadne oluje, srušila se tribina i usmrtila 37 ljudi.
2000 - Predsjednik Akademije nauka i umjetnosti RS (ANURS) Slavko Leovac umro u Beogradu od posljedica srčanog udara. Leovac je sahranjen 8. septembra u Beogradu.
2003 - U vrijeme požara, koji je izbio tokom pobune zatvorenika u Kazneno-popravnom domu "Dubrava" na sjeveru Kosova, pet lica poginulo, a šest povrijeđeno.

[kreja]

06.09.

1522. Španski moreplovac Huan Sebastian del Kano završio je prvo putovanje oko svijeta, koje je 1519. započeo Fernando Magelan sa pet brodova i 270 mornara. Del Kano je preuzeo komandu kada su 1521. Magelana ubili filipinski urođenici i vratio se u Španiju sa jednim brodom i 18 mornara.
1566. Umro turski sultan Sulejman II Veličanstveni. Tokom njegove 46-godišnje vladavine Otomansko carstvo dostiglo je vrhunac moći i najveće teritorijalno proširenje. Umro je prilikom opsade Sigeta u trećem pohodu na Beč.
1688. Austrijska vojska pod komandom bavarskog kneza Maximiliana Emanuela savladala je otpor Turaka i ušla u Beograd. Turci su ga ponovo zauzeli 1690.
1914. Francuske trupe su uz pomoć britanskog ekspedicionog korpusa krenule u kontraofanzivu na frontu širokom 500 km, čime je počela prva velika bitka na rijeci Marni u Francuskoj u Prvom svjetskom ratu, u kojoj je za četiri dana njemačka vojska pretrpjela težak poraz.
1941. Svim Jevrejima starijim od šest godina na teritoriji Njemačke naređeno je da nose žuti povez sa zvijezdom kao znak razlikovanja.
1965. Napadom indijske avijacije na pakistanski grad Lahore počeo je rat između Indije i Pakistana zbog Kašmira. Sukob je okončan 25. septembra posredstvom UN-a.
1968. Afrička kraljevina Ngvani (Svazilend) stekla je nezavisnost od Velike Britanije, čiji je posjed bila od 1881.
1970. Palestinski teroristi oteli četiri aviona koja su letjela iz Evrope u New York. Narednog dana u Kairu je zapaljen Boeing 747 kompanije Pan American, a dva Boeinga 707 dignuta su u vazduh 12. septembra u Jordanu. Četvrti avion se spustio u London, a otmičarka Leila Khaled je uhapšena.
1975. U zemljotresu u istočnoj Turskoj 2.350 ljudi je poginulo, a ranjeno oko 3.000.
1988. Jedanaestogodišnji Thomas Gregory postao je najmlađa osoba koja je preplivala La Manche. Plivanje je trajalo 11 sati i 54 minute.
1991. SSSR je priznao nezavisnost Litvanije, Letonije i Estonije, Lenjingradu je vraćeno ime Sankt Peterburg.
1994. Premijer Irske Albert Reynolds prvi put se sastao sa Jerryjem Adamsom, vođom Sinn Feina, političkog krila IRA, i razgovarao o političkom rješenju dugogodišnje krize i sukoba katolika i protestanata u Sjevernoj Irskoj.
1997. U Ljubljani u 59. godini umro Uglješa Uzelac, ambasador BiH u Sloveniji. Bio je član Izvršnog odbora Organizacionog komiteta Zimskih olimpijskih igara Sarajevo 1984. i potpredsjednik OK-a 14. ZOI-ja.
1997. Britanska princeza Diana, koja je poginula 31. augusta u saobraćajnoj nesreći u Parizu, sahranjena je na porodičnom imanju u Althorpu, sjeverno od Londona, poslije pogrebne ceremonije koju je posredstvom TV prijemnika pratilo više od dvije milijarde ljudi širom svijeta.
1998. U Tokiju umro japanski filmski reditelj Akira Kurosawa, koji je proslavio japansku kinematografiju filmovima "Rashomon", "Sedam samuraja", "Ran". Dobitnik je dva Oscara za najbolji inostrani film.
2003. U Splitu uhapšen Ivica Rajić, optužen za ratne zločine u Stupnom Dolu kod Vareša 1993. nad bošnjačkim civilima. Haški sud ga je 2006. osudio na 12 godina zatvora. Nakon dvije trećine odležane robije, na slobodi je od 8. septembra 2011.
2007.U Modeni umro italijanski tenor Luciano Pavarotti, jedan od najpopularnijih opernih pjevača u svijetu. Bio je jedan od tri tenora, čuvene pjevačke trojke u kojoj su bili i José Carreras i Plácido Domingo.
2009. U Zagrebu u 77. godini umro Vanja Drach, poznati hrvatski glumac. Iako je poznatiji kao kazališni glumac, Drach je odigrao više od 20 značajnih uloga u filmovima različitog žanra.

[kreja]

07.09.

Borodinska bitka, blizu Moskve, jedna od najkrvavijih u Napoleonovim ratovima, u kojoj su Rusi pod komandom Kutuzova izgubili 44.000 vojnika, a Napoleon 50.000, među njima 23 generala, završena je 1812.
1566. U bici za Siget, koji je opsjedala turska vojska Sulejmana II Veličanstvenog, poginuo je hrvatski ban Nikola Šubić Zrinski.
1822. Guverner Brazila, princ Pedro proglasio je nezavisnost od Portugala i sebe za cara. Portugal je priznao nezavisnost Brazila 1828.
1860. Italijanski revolucionar Giuseppe Garibaldi sa svojim crvenokošuljašima zauzeo Napulj u ratu za oslobođenje zemlje od Austrijanaca i ujedinjenje Italije.
1901. Potpisan je Pekinški protokol, kojim je okončan Bokserski ustanak u Kini. Pobunu protiv stranaca ugušile su evropske sile, Japan i SAD. Kina je primorana da plati odštetu za njihovu imovinu uništenu u ustanku.
1914. Rođen je američki fizičar James Alfred van Allen. Pomoću Geiger-Müllerovih brojača, postavljenih 1958. na vještačke satelite Explorer 1 i 2, otkrio je dva pojasa pojačanog zračenja oko planete Zemlje, kasnije nazvana Van Allenovi radijacioni pojasevi.
1936. Rođen Buddy Holly, američki pjevač, kantautor i pionir rock and rolla.
1955. U Zagrebu rođena Mira Furlan, filmska, pozorišna i TV glumica. Osamdesetih je postala jedna od vodećih jugoslavenskih filmskih glumica. Preminula je 20. januara 2021. u Los Angelesu.
1975. Završeno preseljenje Turaka na Kipru. Pod nadzorom Ujedinjenih nacija, oko 9.000 ljudi prebačeno sa juga na sjever zemlje.
1986. Biskup Desmond Tutu postao je nadbiskup Cape Towna u Južnoj Africi. Prvi je crnac poglavar južnoafričkih anglikanaca.
1990. Kao odgovor na reviziju Ustava Srbije 1989, kojom je značajno smanjena autonomna vlast u pokrajinama Vojvodini i Kosovu, 144 albanska delegata Skupštine Kosova u Kačaniku proglasila je Ustav Republike Kosovo.
1991. U Haagu počela s radom Međunarodna mirovna konferencija o Jugoslaviji. U radu Konferencije učestvovali su svi članovi Predsjedništva SFRJ, predsjednik savezne vlade i šest predsjednika jugoslovenskih republika. Predsjedavajući Konferencije, na kojoj je usvojena Deklaracija o mirnom rješenju jugoslovenske krize, bio je lord Carington.
1994. U komandi vojske SAD-a u Berlinu posljednji put spuštena je zastava SAD-a. Poslije skoro pola vijeka, formalno je okončano vojno prisustvo SAD-a u Berlinu.
1997. U egzilu u Maroku umro je Mobutu Sese Seko, predsjednik i diktator Zaira od 1965. do 1997, kada ga je zbacio Laurent Kabila.
1999. U zemljotresu blizu Atine poginula je 101 osoba.
2005. Na izborima u Egiptu pobijedio je predsjednik Hosni Mubarak i osvojio peti mandat na mjestu šefa države. Mubarak je u revoluciji zbačen s vlasti 12. februara 2011.
2008. U Zagrebu je umro Dino Dvornik, hrvatski kralj funka. Poznat po izvornoj mješavini različitih glazbenih žanrova, unikatnoj i ekscentričnoj scenskoj pojavi, izvrsnim plesnim pokretima te izraženim vokalnim sposobnostima.
2011. U avionskoj nesreći kod Jaroslavlja u Rusiji poginule su 43 osobe, među kojima i 37 hokejaša Lokomotive koji su putovali na utakmicu u Minsk. U avionu je bilo 45 ljudi, a nesreću su preživjeli igrač Alexander Galimov i jedan član posade.
2019. Izraelska vojska ubila je dvojicu palestinskih mladića tokom Povorke za povratak u Pojasu Gaze. Ubijeni su Haled al-Rabai i Ali al-Aškar, a u protestima je povrijeđeno 70 demonstranata, od kojih je 38 zadobilo povrede od bojeve municije.

[kreja]

08.09.

Predvođeni pukovnikom Richardom Nicollsom, Englezi su 1664. zauzeli nizozemsko naselje na američkom kontinentu New Amsterdam, potom nazvano New York, u čast vojvodi od Yorka, budućem engleskom kralju Jamesu II
1331. Na državnom saboru u Svrčinu (Kosovo) arhiepiskop Danilo II krunisao je 23-godišnjeg Dušana Stefana Nemanjića za kralja srpskih i pomorskih zemalja.
1760. U Sedmogodišnjem ratu, koji se iz Evrope proširio i na Sjevernu Ameriku, Britanci pod komandom Jefferyja Amhersta porazili su Francuze i zauzeli Montreal.
1831. Ruske trupe pod komandom generala Paskeviča u bici za Varšavu pobijedile su Poljake koje je predvodio general Henrik Dembinjski. U trodnevnoj bici poginulo je više od 9.000 Poljaka. To je bio i kraj Poljskog ustanka.
1841. Rođen je češki kompozitor Antonjin Dvoržak.
1856. Mirovnim ugovorom u Parizu završen je Krimski rat Rusije protiv Turske (1853-1856) i njenih saveznika - Velike Britanije i Francuske (od 1854) i Kraljevine Sardinije (od 1855) za prevlast na Balkanu, Dardanelima i Bliskom istoku. Rusija je izgubila južnu Besarabiju i protektorat nad dunavskim kneževinama te pravo držanja ratne flote u Crnom moru.
1900. Uragan u teksaškom gradu Galveston razrušio je više od 2.500 kuća, a poginulo je najmanje 8.000 ljudi.
1925. U Portsmouthu u Velikoj Britaniji rođen je filmski komičar i glumac Peter Sellers. Najpoznatiji je po ulogama u serijalu “Pink Panther”, “Dr. Strangelove”, “Inspektor Clouseau”, “Dobro došli, gospodine Chance”, “Zatvorenik Zende”, “Lolita”.
1943. Objavljena je bezuslovna kapitulacija Italije u Drugom svjetskom ratu.
1944. Prva njemačka raketa V2, ispaljena iz Haaga, u Drugom svjetskom ratu pala je na London. Nijemci su do kraja rata na Veliku Britaniju ispalili više od 1.000 tih raketnih bombi, od kojih je 660 palo na London.
1945. U mjestu Priječani kod Banje Luke rođen Vinko Puljić, kardinal i nadbiskup metropolit Vrhbosanske nadbiskupije.
1949. Umro njemački kompozitor i dirigent Richard Strauss, direktor Bečke opere.
1991. Makedonci se na referendumu izjasnili za suverenu Republiku Makedoniju.
1995. Snage HV-a i HVO-a oslobodile su Veliki Vitorog, važnu kotu na Kupreškoj visoravni.
1995. Ministri inostranih poslova SR Jugoslavije, Hrvatske i BiH prihvatili su u Genevi mirovni plan za BiH, što je bio uvod u okončanje najtežeg sukoba na tlu Evrope od Drugog svjetskog rata. Dogovoreno je da će BiH ostati u svojim međunarodno priznatim granicama i sastojaće se iz dva entiteta: Federacije BiH (51 posto) i Republike Srpske (49 posto teritorije).
1997. U blizini zapadne obale Haitija poginulo je 150 ljudi kad je potonuo pretrpani feribot La Fierte Gonavienne, koji je plovio ka ostrvu Gonava.
1999. Od eksplozije podmetnute bombe u stambenoj zgradi u Moskvi poginule su 94 osobe. U seriji eksplozija narednih dana u više gradova u Rusiji poginulo je oko 300 ljudi.
2003. Umrla je njemačka rediteljica i fotograf Leni Riefenstahl (101), čija je karijera dostigla vrhunac u vrijeme nacističke vladavine, zahvaljujući propagandnim nacističkim filmovima koje je režirala.
2006. U Splitu je umro glumac Josip Genda.


Enlarge this imageClick to see fullsize

"Dogodilo se na današnji dan" - Page 24 3035586
Ljubiša Samardžić/
2017. U Beogradu umro Ljubiša Samardžić, jugoslovenski i srpski glumac, reditelj i producent. Ostvario je više od stotinu filmskih uloga, od kojih se izdvajaju one u filmovima “Valter brani Sarajevo”, “Bitka na Neretvi”, “Sutjeska”...

[kreja]

09.09.

Kineski revolucionar i državnik Mao Ce-tung, jedan od osnivača Komunističke partije Kine, koji je 1949. u Pekingu proglasio Narodnu Republiku Kinu i do smrti bio njen neprikosnoveni lider, umro je 1976.
1493. Na Krbavskom polju blizu Udbine turske snage pod komandom bosanskog sandžak-bega Hadum Jakub-paše porazile su hrvatsku vojsku pod zapovjedništvom bana Emerika Derenčina.
1585. Rođen francuski državnik, kardinal Armand Jean du Plessis de Richelieu, koji je kao ministar kralja Louisa XIII (od 1629) obavljao stvarnu vlast u Francuskoj i podigao moć francuske krune. Osnovao je 1635. Francusku akademiju.
1737. Rođen italijanski ljekar i fizičar Luigi Galvani.
1776. Američki Kontinentalni kongres uveo je zvaničan naziv Sjedinjene Američke Države umjesto Ujedinjene kolonije.
1828. U Jasnaja Poljani rođen ruski pisac Lav Nikolajevič Tolstoj, jedan od velikana svjetske književnosti, autor romana “Rat i mir”, “Ana Karenjina”...
1894. Kineski revolucionar Sun Jat-sen osnovao je Društvo za preporod Kine i počeo da organizuje ustanak u Kantonu, nakon poraza Kine u ratu sa Japanom. Ustanak nije uspio, a učesnici su uhvaćeni i pogubljeni. Sun Jat-sen je uspio da pobjegne iz zemlje i do revolucije 1911. živio je u inostranstvu.
1914. U Prvom svjetskom ratu okončana je prva velika bitka na Marni u Francuskoj, tokom koje su ukupni njemački gubici procijenjeni na 800.000 ljudi.
1945. Trupe SAD-a iskrcale se na kraju Drugog svjetskog rata u Južnoj Koreji, sovjetske su od Japana preuzele Sjevernu Koreju, a 38. paralela je postala linija podjele dviju korejskih država.
1948. Poslije povlačenja sovjetske vojske, na sjeveru Korejskog poluostrva proglašena je Narodna Demokratska Republika Koreja sa glavnim gradom Pjongjangom.
1991. Tadžikistan proglasio nezavisnost od SSSR-a.
1993. Izrael i Palestinska oslobodilačka organizacija sporazumjeli su se o međusobnom priznanju, otvarajući put okončanju sukoba Arapa i Jevreja.
1995. Sa američkog broda Normandija u Jadranskom moru lansirano je 13 krstarećih raketa tipa Tomahawk na ciljeve Vojske RS-a u okolini Banje Luke, dok je istovremeno avijacija NATO-a uništila radiorelejni toranj na Majevici.
1996. U tajfunu koji je pogodio priobalna područja ekonomski najrazvijenije kineske provincije Guangdong poginulo je više od 130 ljudi, a hiljade su ranjene.ž
1997. U rijeci Tisi kod Čuruga blizu svoje vikendice utopio se Predrag Laković, srpski i jugoslovenski filmski i pozorišni glumac. Bio je veliki boem. Ostvario je oko 200 filmskih, TV i pozorišnih uloga.
2001. Lider afganistanske opozicione Sjeverne alijanse Ahmad šah Masud, koji je predvodio borbu protiv talibana, smrtno je ranjen u svojoj kancelariji kada su dva bombaša samoubice aktivirala bombe. Masud je preminuo pet dana kasnije.
2002. Viši sud u Bijelom Polju osudio Nebojšu Ranisavljevića iz Despotovca na 15 godina zatvora zbog učešća u otmici i likvidaciji 20 putnika, uglavnom Bošnjaka, iz voza na pruzi Beograd - Bar na stanici Štrpci u februaru 1993.
2003. U Stanfordu u Kaliforniji umro američki naučnik Edward Teller, jedan od tvoraca hidrogenske bombe i jedan od učesnika u projektu Manhattan, koji je doveo do proizvodnje atomske bombe tokom Drugog svjetskog rata.
2008. Na lokalitetu Skelani u opštini Srebrenica arheolozi otkrili ostatke rimske arhitekture.

[kreja]

10.09.

U dvorcu Saint-Germain kod Pariza predstavnici Austrije, pobjedničkih sila u Prvom svjetskom ratu i država nasljednica Austro-Ugarske potpisali su 1919. mirovni ugovor kojim je formalno prestala da postoji Austro-Ugarska
1526. Turski sultan Sulejman II Veličanstveni je, poslije pobjede nad Mađarima na Mohačkom polju, zauzeo Budim, koji je postao sjedište Budimskog pašaluka, provincije Otomanskog carstva u narednih 150 godina.
1721. Švedska i Rusija su mirom u Nistadu u Finskoj okončale Veliki sjeverni rat, započet 1700, u kojem je ruski car Petar Veliki potukao Šveđane i dobio izlaz na Baltičko more. Rusiji je pripala teritorija od Finskog do Riškog zaliva i gradovi Riga, Revel i Narva.
1855. Rođen njemački arheolog Robert Koldeway, koji je od 1899. do 1917. istraživao Babilon i dokazao da je taj biblijski grad na rijeci Eufrat, južno od Bagdada, stvarno postojao.
1898. U Genevi ubijena austrougarska carica Elizabeta, žena Franza Josepha. Atentat je izvršio anarhista Luigi Lucheni.
1939. Kanada objavila rat nacističkoj Njemačkoj.
1943. Poslije kapitulacije Italije u Drugom svjetskom ratu, Nijemci okupirali Rim i stavili pod protektorat Vatikan.
1945. Vidkun Quisling, šef marionetske vlade Norveške (1942-1945), proglašen krivim za izdaju i osuđen na smrt zbog saradnje sa nacističkom Njemačkom u Drugom svjetskom ratu.
1967. Građani Gibraltara odbacili na referendumu pripajanje Gibraltara Španiji i opredijelili se da ostanu pod britanskom upravom.
1976. U sudaru putničkih aviona trident britanske kompanije British Airways i DC-9 jugoslovenske kompanije Inex Adria aviopromet, sjeverno od Zagreba, poginulo je svih 176 osoba u oba aviona.
1981. Slika “Guernica” Pabla Picassa vraćena je u Španiju. Naslikana 1937, poslije nacističkog bombardovanja baskijskog mjesta Guernica u Španskom građanskom ratu, “Guernica” je od 1939. bila u New Yorku.
1989. Mađarska otvorila granicu prema Zapadu i dopustila odlazak oko 7.000 izbjeglica iz Istočne u Zapadnu Njemačku. Taj masovni egzodus doveo je do pada Berlinskog zida.
1994. Papa Ivan Pavao Drugi stigao je u Hrvatsku, u prvu posjetu poglavara Rimokatoličke crkve regionu bivše Jugoslavije. Papa se založio za mir na Balkanu.
1995. Jedinice Trećeg korpusa Armije BiH oslobodile Vozuću i niz važnih kota na Ozrenu.
2000. U sukobima pristalica različitih političkih opcija tokom lokalnih izbora u Makedoniji ranjeno nekoliko desetina ljudi. Napetost između etničkih Albanaca i Makedonaca eskalirala je u proljeće 2001. u sukobe koji su zemlju doveli na ivicu građanskog rata.
2002. Švajcarska postala 190. članica Organizacije ujedinjenih nacija u kojoj je od 1948. imala status posmatrača.
2006. U Crnoj Gori održani parlamentarni izbori, prvi od proglašenja nezavisnosti. Ubjedljivu pobjedu odnijela je koalicija Demokratske partije socijalista (DPS) Mila Đukanovića i Socijaldemokratske partije (SDP) Ranka Krivokapića.
2010. U Zaboku u Hrvatskoj umro Radomir Rade Marković, jugoslovenski i srpski pozorišni i filmski glumac.
2011. Više od 160 osoba poginulo u nesreći broda s oko 600 putnika, koji je potonuo u Indijskom okeanu kod obale Tanzanije. Nesreću je preživjelo 325 osoba.
2011. U bolnici na Long Islandu umro glumac Cliff Robertson. Osvojio je 1968. Oscar za ulogu mentalno zaostalog muškarca u filmu “Charly”. Zadnjih godina odigrao je ulogu ujaka Tobeyja Maguirea u sva tri nastavka “Spidermana”.

[kreja]

11.09.


1773. Ubijen Šćepan Mali, lažni ruski car Petar III koji se nametnuo Crnogorcima kao vladar. Tokom vladavine od 1767. izmirio je plemena, uveo sud, započeo popis stanovništva i imovine te gradnju puteva. Prema predanju, ubio ga je sluga, mletačko-turski agent po nalogu skadarskog paše Bušatlije.
1830. Proglašena je republika Ekvador kao dio konfederacije Kolumbije.
1855. Nakon jedanaest mjeseci opsade, britanske, francuske i turske trupe zauzele su Sevastopolj, najznačajniju rusku bazu u Crnom moru. Time je okončana najveća operacija u Krimskom ratu.
1870. Kralj Sardinije Vittorio Emanuele napao je Papsku državu u Rimu, a 1871. preselio je svoju prijestonicu u Rim i uselio u palatu Kvirinal. Papa se povukao u Vatikan i od tada je njegov suverenitet ograničen samo na vatikanske palate.
1917. Rođen filipinski državnik Ferdinand Marcos. Jedan od najpopularnijih predsjednika Filipina kada je izabran 1965, zaveo je 1972, prije isteka drugog mandata, vanredno stanje i diktaturu u zemlji. Zbačen je sa vlasti 1986, a umro je 1989. u izbjeglištvu na Havajima.
1922. Liga naroda je, uprkos protestima Arapa, potvrdila britanski mandat nad Palestinom.
1962. Britanska pop-grupa Beatles snimila je prvi singl “Love me do”.
1973. U Čileu je u vojnom udaru ubijen predsjednik Čilea Salvador Allende, prvi ljevičar marksista izabran na izborima za šefa države u zapadnoj hemisferi. Vlast je, uz podršku SAD-a, preuzela vojna hunta sa Augustom Pinochetom na čelu, koji je vladao Čileom sljedećih 17 godina.
1979. Tokom posjete Moskvi umro angolski državnik i pjesnik Agostinho Netoo, prvi predsjednik Angole, predvodnik borbe za oslobođenje zemlje od portugalske kolonijalne vlasti, uspješno okončane 1975.
1995. Snage HVO-a oslobodile planinsko područje Demirovac, strateški plato iznad Kupresa.
1997. Škoti na referendumu prihvatili plan britanske laburističke vlade za uspostavljanje parlamenta Škotske, prvi put poslije 300 godina.
2001. U samoubilačkom terorističkom napadu otetim avionima na Svjetski trgovinski centar u New Yorku i zgradu Pentagona u Washingtonu poginule su 2.752 osobe. Osama bin Laden optužen za organizovanje napada.
2001. U Sarajevu umro Atif Purivatra, teoretičar evolucije bošnjačkog nacionalnog identiteta. Bio je dugo predsjednik Vijeća Kongresa bošnjačkih intelektualaca.
2003. U Švedskoj preminula ministrica inostranih poslova Anna Lindh, dan nakon što je teško ranjena nožem u tržnom centru u Stockholmu. Ubica Mijailo Mijailović osuđen je 23. marta
2004. na kaznu doživotnog zatvora. Viši sud u Stockholmu preinačio je presudu i donio odluku da je Mijailović mentalno bolestan i da ga treba uputiti na psihijatrijsko liječenje.
2004. U udesu grčkog vojnog helikoptera, nedaleko od Svete gore u Grčkoj, poginulo je 17 putnika i članova posade, među kojima i patrijarh aleksandrijski i sveafrički Petros.
2007. U Beču umro legendarni džez-klavijaturista i kompozitor Joe Zawinul, koji je svjetsku slavu stekao svirajući električne klavijature na albumima Milesa Davisa “Bitches Brew” i rok-grupe Weather Report.
2009. Umro je američki televizijski i filmski scenarista Larry Gelbart, najpoznatiji po radu na hit-seriji “M.A.C.H” i “Tootsie”.

[kreja]

12.09.

Atinjani kod Maratona 490. p. n. e. pobijedili deset puta brojniju vojsku perzijskog cara Darija (9.000 prema 100.000). Vijest o pobjedi u Atinu je donio glasnik Fidipidis, pošto je pretrčao 40 kilometara i potom umro od premora
1683. Poljski kralj Jan III Sobjeski potukao tursku vojsku i razbio dvomjesečnu drugu opsadu Beča, čime je spriječen prodor Turske u srednju Evropu.
1913. Rođen američki atletičar Jesse Owens, koji je osvojio četiri zlatne medalje na Olimpijskim igrama u Berlinu 1936.
1919. Italijanska armija sastavljena od dobrovoljaca pod komandom pjesnika Gabriela D’Annunzija zauzela Rijeku. Grad je ostao pod italijanskom vlašću do septembra 1943.
1940. Tražeći izgubljenog psa, grupa tinejdžera otkrila pećinu Lesko, kod mjesta Montignac u Dordonji (Francuska), čuveni arheološki lokalitet sa crtežima iz paleolita.
1943. Njemački komandosi u Drugom svjetskom ratu, na osnovu naredbe Adolfa Hitlera, oteli bivšeg italijanskog diktatora Benita Mussolinija kojeg su nove italijanske vlasti stavile u zatvor na planini Gran Sasso.
1953. Nikita Hruščov izabran za prvog sekretara Centralnog komiteta KP SSSR-a.
1962. U Sarajevu rođen Edin Dervišhalidović, poznat kao Dino Merlin, uz Kemala Montena, najznačajniji bh. kantautor, skladatelj i izvođač pjesama rock, etno-popa i zabavne muzike s folklornim elementima.
1970. Palestinski otmičari u Jordanu miniranjem uništili tri aviona, oteta šest dana ranije poslije polijetanja iz New Yorka ka Evropi. Prethodno su oslobodili putnike u zamjenu za palestinske zatvorenike, među kojima i za otmičarku četvrtog aviona Leilu Khaled.
1980. U vojnom puču pod vodstvom generala Kenana Evrena u Turskoj oborena vlada Sulejmana Demirela.
1989. U parlamentu Poljske prihvaćena vlada jednog od lidera pokreta Solidarnost Tadeuša Mazovjeckog, čime je formalno okončana vladavina komunista u Poljskoj.
1994. U Poljskoj održane prve zajedničke vojne vježbe snaga NATO-a i Varšavskog pakta.
1995. Snage Hrvatske vojske u snažnoj ofanzivi preuzele Šipovo od srpskih snaga.
1999. Indonezija je prihvatila raspoređivanje mirovnih snaga UN-a u Istočnom Timoru.
2001. Duško Sikirica i Damir Došen osuđeni pred Haškim tribunalom za zločine protiv čovječnosti koje su počinili kao komandiri u logoru Keraterm kod Prijedora nad zatočenim Bošnjacima. Sikirica je osuđen na 15, a Došen na pet godina zatvora.
2001. NATO se prvi put za 52 godine postojanja pozvao na član 5. Povelje NATO-a o zajedničkoj odbrani, čime je omogućen kolektivni vojni odgovor na terorističke napade u SAD-u. Američki predsjednik George Bush je u govoru rekao da je Amerika napadnuta i da će upotrijebiti sva sredstva da bi pobijedila terorizam.
2003. U Nashvilleu, u Tennesseeju, umro američki kantri-muzičar Johnny Cash, Čovjek u crnom. Tokom 50-godišnje karijere najviše je pjevao o rudarima, nadničarima, osuđenicima i kaubojima.
2005. Umro njemački sportista Fritz Schilgen, koji je zapalio olimpijski plamen na Olimpijskim igrama 1936. u Berlinu.
2013. Holandija se zvanično izvinila Indoneziji za masovna ubistva koja je njena vojska počinila prije više od 60 godina tokom borbe njene bivše kolonije za nezavisnost. Indonezija je nezavisnost proglasila 17. augusta 1945, ali je Holandija odbijala da to prizna do 1949. godine.

[kreja]

13.09.
Na današnji dan - 13. septembar: Snage Hrvatske vojske, HVO-a i Armije RBiH oslobodile grad Jajce od srpskih snaga

U Šipovicama kod Bijelog Polja 1913. rođen je Ćamil Sijarić, bh. književnik. Tema većine njegovih romana su ljudi i običaji iz regije Bihora, a jedno od njegovih najpoznatijih djela je roman “Bihorci”. Umro je u Sarajevu 6. decembra 1989.

1598. Umro Filip II, napuljski kralj (1554), gospodar Nizozemske (1555), a nakon povlačenja svog oca Karla V (1556), kralj Španije, Sicilije i Sardinije. Apsolutista i fanatični katolik svojom politikom izazvao je ustanak u Nizozemskoj, koji je doveo do nezavisnosti sjeverne pokrajine (1581). Pobijedio je tursku flotu kod Lepanta 1571, ali je pohod njegove nepobjedive armade (1588) na Englesku završio katastrofalnim porazom.
1759. Britanci su u presudnoj bici u blizini Quebeca pobijedili Francuze i osigurali britansku supremaciju u Kanadi.
1842. Narodna skupština Kneževine Srbije, u kojoj su ustavobranitelji imali većinu, proglasila je za kneza Aleksandra Karađorđevića, sina vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa. Ustavobranitelji su prethodno zbacili kneza Mihajla Obrenovića, koji je potom izbjegao u Austriju.
1874. Rođen austrijski kompozitor Arnold Schönberg. Kao začetnik Bečke atonalne škole, pobornik ekspresionizma u muzici i tvorac novog načina komponovanja - dodekafonije, bitno je uticao na razvoj muzike 20. vijeka.
1882. Tokom Egipatskog ustanka britanske trupe porazile egipatsku vojsku kod Tel el-Kebira i nastavile osvajanje Egipta i Sudana.
1922. U Al-Aziziji u Libiji izmjerena najviša temperatura vazduha u hladu, 58 stepeni Celzijusa.
1923. General Migel Primo de Rivera izvršio je, uz odobrenje kralja Alfonsa XIII, državni udar u Španiji i zaveo vojnu diktaturu.
1933. U Sijekovcu kod Bosanskog Broda rođen Duško Trifunović, bh. književnik, scenarist i tekstopisac.
1971. U njujorškom zatvoru Atika poginuli 31 zatvorenik i 11 zatvorskih čuvara kada su pripadnici američke policije i Nacionalne garde intervenisali da smire petodnevnu pobunu u zatvoru.
1977. U Nether Wallopu u Velikoj Britaniji umro američki dirigent poljskog porijekla Leopold Stokowski. Vodio je Njujoršku filharmoniju od 1946. do 1950, a 1962. osnovao Američki simfonijski orkestar. Napisao je knjigu “Muzika za sve nas”.
1989. U Cape Townu održane do tada najveće demonstracije protiv aparthejda u Južnoj Africi. Demonstrante koji su uz pjesmu i igru prolazili kroz centar grada predvodio je nadbiskup Desmond Tutu.
1991. SSSR i SAD su se sporazumjeli da obustave snabdijevanje oružjem zaraćenih strana u Afganistanu.
1992. U Los Angelesu umro američki filmski glumac Anthony Perkins, dobitnik Oscara za film “Prijateljsko ubjeđivanje”. Perkins je tražen isključivo za likove psihopata i mračnjaka.
1993. Izrael i Palestinska oslobodilačka organizacija (PLO) potpisali u Washingtonu mirovni sporazum kojim je predviđena palestinska samouprava na okupiranim teritorijama.
1995. Snage Hrvatske vojske, HVO-a i Armije RBiH oslobodile grad Jajce od srpskih snaga. Isti dan Hrvatska vojska oslobodila Drvar.
1999. U Beogradu umro doajen srpskog novinarstva Predrag Milojević.
1999. U četvrtoj velikoj, od serije eksplozija koje su dvije sedmice potresale Moskvu, srušena stambena zgrada, a poginulo 118 ljudi.
2001. Državni sekretar SAD-a Colin Powell potvrdio da je vođa Al-Kaide Osama bin Laden, za kojeg se vjerovalo da se krije u Afganistanu, glavni osumnjičeni za terorističke napade u SAD-u 11. septembra.
2006. Bombaš samoubica usmrtio u Bagdadu 114 osoba, uletjevši svojim kombijem u gomilu šiitskih muslimana.