Dogodilo se na danasnji dan

[kreja]

17.04.

1492. Cristofor Colombo dobio saglasnost i novac od španskog kralja Ferdinanda V i kraljice Izabele da istraži “zapadni okean”. Na tom putovanju Colombo je otkrio američki kontinent

1814. U Ugrinama, kod Bribira u Dalmaciji, rodio se botaničar i prirodnjak Josif Pančić. Otkrio je novu vrstu endemsko-reliktnog četinara nazvanu Pančićeva omorika. Osnovao je i uredio Botaničku baštu u Beogradu.

1860. Crna Gora i Turska, poslije turskog poraza na Grahovu, potpisale protokol o razgraničenju kojim je Crna Gora faktički priznata kao samostalna država iako formalno priznanje nije dobila.

1894. Rođen ruski državnik i političar Nikita Hruščov, prvi sekretar CK KP-a SSSR-a od 1953. do 1964. i predsjednik sovjetske vlade od 1958. do 1964. Na 20. kongresu KP-a podnio je referat “O savladavanju kulta ličnosti i njegovih posljedica”, čime je počeo proces destaljinizacije SSSR-a.

1895. Sporazumom u gradu Shimonoseki završen kinesko-japanski rat. Kina je priznala nezavisnost Koreje, a ostrvo Formozu (Tajvan) predala Japanu.

1919. U Mostaru umro Svetozar Ćorović, pisac i publicista, koji je sa piscima Aleksom Šantićem i Jovanom Dučićem pokrenuo u Mostaru list Zora, unutar kojeg je ostvario plodan pripovjedački i urednički rad

1941. Oficiri bojnog broda Kraljevske ratne mornarice Jugoslavije Milan Spasić i Sergej Mašera potopili u Tivatskom zalivu razarač Zagreb i potonuli zajedno s njim, odbivši da izvrše naređenje o predaji broda italijanskoj mornarici poslije kapitulacije Jugoslavije.

1961. Uz podršku SAD-a, kubanski desničari u egzilu iskrcali se u Zalivu svinja u namjeri da obore režim Fidela Castra. U trodnevnim borbama ubijeno je oko 100, a zarobljeno više od hiljadu napadača.

1983. Indija lansirala prvi vještački satelit.

1993. Umro Turgut Ozal, predsjednik Republike Turske od 1989. i predsjednik vlade od 1983. do 1989. Za vrijeme obnašanja dužnosti premijera, Turska je doživjela snažan privredni uzlet.

1993. U UN-u usvojena rezolucija kojom je zaprijećeno oštrijim sankcijama protiv SR Jugoslavije ukoliko bosanski Srbi ne potpišu do 26. aprila Vance-Owenov mirovni plan za BiH.

1996. SAD i Japan potpisali deklaraciju o saradnji u bezbjednosti prema kojoj SAD zadržavaju nivo vojnih snaga u Japanu i ostalim dijelovima Azije.

2001. Izraelske snage sa kopna, iz vazduha i sa mora napale palestinske teritorije u pojasu Gaze, poslije minobacačkog napada na izraelsko naselje Sderot.

2002. Jugoslovenska vlada pozvala je 23 osobe koje je Haški tribunal optužio za ratne zločine, od kojih je 10 jugoslovenskih državljana, da se dobrovoljno predaju tom sudu. Pozivu jugoslovenskih vlasti odazvali su se: Dragoljub Ojdanić, Milan Martić, Mile Mrkšić, Nikola Šainović, Vladimir Kovačević i Momčilo Gruban. Haški sud osudio je Ojdanića na 15, Martića na 35, Mrkšića na 20, Šainovića na 22 godine zatvora, dok je domaće bh. sudstvo Grubana osudilo na sedam godina zatvora, a Kovačevića je beogradski sud oslobodio krivice.

2004. U izraelskom raketnom napadu u Gazi ubijen je lider palestinskog radikalnog pokreta Hamas Abdel Aziz al-Rantisi.

2014. U Meksiku umro kolumbijski pisac i nobelovac Gabriel Garcia Marquez, jedan od najznačajnijih pisaca na španskom jeziku (“Sto godina samoće”, “Ljubav u doba kolere”, “Jesen patrijarha”...)

[kreja]

18.04.

9. Rođen rimski car Tit Flavije Vespazijan, osnivač dinastije Flavija. Tokom vladavine od 69. do smrti 79. pokorio je Galileju i zauzeo krajeve oko Jerusalema. U Rimu je podigao veličanstvene građevine poput Koloseuma, Kapitola i Amfiteatra.

1477. Engleski štampar William Caxton izdao u Westminsteru prvu knjigu štampanu u Engleskoj na engleskom jeziku “The Dictes and Sayings of the Philosophers”.

1910. U Meksiku izbila seljačka revolucija čije su vođe bili Pancho Villa i Emilio Zapata.

1928. U filmu “Parobrod Willie” prikazanom u New Yorku prvi put se pojavio Mickey Mouse, popularni junak crtanih filmova Walta Disneyja.

1969. Modul američkog vasionskog broda "Apolo 12" sa astronautima Charlesom Conradom i Alanom Beanom spustio se na Mjesec. Bio je to drugi svemirski brod koji je dotakao Mjesečevo tlo.

1978. U Jonestownu u Gijani 914 Amerikanaca pripadnika sekte Hram naroda izvršilo kolektivno samoubistvo. Oni su zajedno sa vođom Jimom Jonesom popili cijanid izmiješan s voćnim sokom. Članovi sekte koji su odbili da ispiju otrov su ubijeni.

1991. Mate Boban proglasio u zapadnoj Hercegovini hrvatsku zajednicu Herceg-Bosna, koja je kasnije, 28. augusta 1993, preimenovana u hrvatsku republiku Herceg-Bosna. 9. marta 1996. zastupnički dom hrvatske republike Herceg-Bosne donosi odluku o postupnom prenosu funkcije civilne vlasti hrvatske republike Herceg-Bosna na tijela vlasti Federacije BiH.

1991. Umro čehoslovački državnik slovačkog porijekla Gustav Husak, predsjednik Čehoslovačke od 1975. Na čelo Komunističke partije došao je poslije vojne intervencije Varšavskog pakta 1968, zamijenivši Alexandera Dubceka. Pod pritiskom javnosti 1989. je podnio ostavku.

1993. Lideri Južne Afrike, crnci i bijelci, odobrili ustav kojim je označen kraj politike aparthejda u toj zemlji.

1999. Na samitu OSCE-a u Istanbulu usvojena Povelja o evropskoj bezbjednosti kojom se sukobi unutar država smatraju legitimnim predmetom brige međunarodne zajednice.

2002. Umro američki glumac James Coburn, koji je najzapaženije uloge ostvario u filmovima “Naš čovjek Flint” i “Sedam veličanstvenih”. U karijeri je ostvario ukupno 80 filmskih uloga. Godine 1998. je dobio Oscar.

2003. Haški tribunal objelodanio optužnicu protiv bivšeg lidera samoproklamovane republike srpske Krajine Milana Babića za zločine protiv čovječnosti nad hrvatskim civilima 1991-1992. godine. Babić je priznao krivicu i 29. juna 2004. osuđen je na 13 godina zatvora. Ubio se u zatvorskoj ćeliji Haškog tribunala 6. februara 2006.

2004. Češki predsjednik Vaclav Klaus potpisao zakon kojim se nakon 140 godina ukida vojni rok, a od januara 2005. uvodi potpuno profesionalna vojska.

2004. Rusija formalno ratifikovala Kjoto protokol o globalnom zagrijavanju, čime je omogućeno da taj međunarodni sporazum o zaštiti prirodne sredine stupi na snagu u februaru 2005. godine.

2005. Dvojica bombaša samoubica aktivirala bombe unutar šiitskih džamija u istočnom iračkom gradu Kanaginu i usmrtila 74 osobe.

2015. Pripadnik vehabijskog pokreta Enes Omeragić iz automatske puške ubio dvojicu vojnika Oružanih snaga BiH u jednoj kladionici ispred ulaza u kasarnu Rajlovac kod Sarajeva. Ubijeni su Nedjeljko Radić (34) iz Nevesinja i Armin Salkić (26) iz Viteza. Nakon što je ubio vojnike, pucao je u autobus i ranio tri putnika. Terorista je potom pobjegao u obiteljsku kuću na Sokolju, gdje ga je locirala i opkolila policija. Tamo je počinio samoubistvo.

[kreja]

19.04.

1587. Engleski gusar, a kasnije i admiral, ser Francis Drake uplovio sa brodovima u luku Cadiz i potopio špansku flotu.

1713. Rimsko-njemački car Karlo VI izdao je statut porodice Habsburg Pragmatična sankcija da bi osigurao prijesto za kćerku Mariju Theresiju.

1775. Porazom britanske vojske kod Lexingtona i Concorda počeo je američki rat za nezavisnost od Velike Britanije. Kongres SAD-a objavio je istog dana 1783. završetak rata.

1867. Turski izaslanik predao na Kalemegdanu knezu Mihailu Obrenoviću ključeve Beograda i drugih gradova u Srbiji iz kojih se povukla turska posada.

1882. Umro engleski prirodnjak Charles Robert Darwin, autor teorije o evoluciji živih bića koju je objavio u knjizi “Postanak vrsta putem prirodnog odabiranja”.

1906. Umro francuski fizičar i hemičar Pierre Curie, jedan od utemeljivača nauke o radioaktivnosti.

1921. Stupio na snagu zakon o podjeli Irske na Republiku Irsku i Sjevernu Irsku, koja je ostala pokrajina Velike Britanije.

1943. Počeo ustanak Jevreja u Varšavi, koji je, uz više hiljada žrtava, ugušen 16. maja. Njemački nacisti su tokom borbi potpuno razorili i spalili Varšavski geto, a 58.000 ljudi poslato je u koncentracione logore.

1967. U Rhondorfu umro njemački državnik Konrad Adenauer, jedan od osnivača i lider Kršćansko-demokratske unije (CDU) poslije Drugog svjetskog rata, kancelar zapadne Njemačke od 1949. do 1963. godine.

1984. Lansiran prvi kineski telekomunikacioni satelit.

1993. Od granata ispaljenih na centar Zenice sa položaja HVO-a u Putičevu, 16 kilometara zapadno od Zenice - poginulo 15 i ranjeno 50 zeničkih civila.

1993. Više od 80 pripadnika jedne američke vjerske sekte, uključujući njihovog vođu Davida Koresha, ubili su federalni agenti kad su, poslije 51 dan opsade, upali u sjedište sekte u teksaškom gradu Waco.

1994. U Francuskoj na doživotnu robiju osuđen nacistički ratni zločinac iz Drugog svjetskog rata Paul Touvier.

1995. Od eksplozije automobila bombe u devetospratnoj zgradi federalnih institucija u Oklahoma Cityju (SAD) poginulo je 168, a više od 400 ljudi je ranjeno. Napad je izvršio bivši američki vojnik Timothy McVeigh, nad kojim je 2001. izvršena smrtna kazna.

2000. Svi putnici, njih 124 i sedam članova posade, poginuli u filipinskom avionu koji se srušio i zapalio blizu južnog filipinskog grada Davoa.

2002. U svojoj vili u Italiji umro norveški antropolog, naučnik i istraživač Thor Heyerdahl, koji se proslavio kada je na splavu Kon-Tiki 1947. prešao Pacifik. Sa obala Perua prešao je splavom 8.000 km do grebena Raroia u Polineziji.

2005. U Vatikanu njemački kardinal Joseph Ratzinger izabran za novog papu. Uzeo je ime Benedict XVI. Odrekao se papinstva 28. februara 2013. godine.

2016. Najmanje dvadeset i osam osoba je ubijeno, dok ih je 327 ranjeno u napadu talibana automobilom bombom u centru afganistanske prijestolnice Kabulu. Meta napada bila je zgrada afganistanske bezbjednosne agencije.

2018. Kubanski parlament izabrao je Miguela Diaz-Canela za nasljednika predsjednika Raula Castra.

[kreja]

20.04.

1526. U bici kod Panipata mogulski vođa Baber je s 2.000 boraca porazio 10.000 vojnika sultana Ibrahima od Delhija, čime je otpočela dvoipovjekovna vladavina Mogula nad Indijom.

1657. U englesko-španskom ratu engleska flota, pod komandom admirala Roberta Blakea, napala je i potopila svih 16 španskih ratnih brodova u luci Santa Cruz na Tenerifama, a potom je razorila grad.

1768. Umro italijanski slikar Canaletto.

1808. Rođen Napoleon III, car Francuske od 1852. do 1870. godine. Poslije poraza u francusko-pruskom ratu zbačen je s prijestola, a u Francuskoj je proklamovana Treća republika.

1841. U filadelfijskom listu Graham’s Magazine objavljena je pripovijetka Edgara Allana Poea “Ubistva u Ulici Morg”, koja se smatra prvom detektivskom pričom.

1889. U Braunau na Innu u Austriji rođen Adolf Hitler, osnivač Nacionalsocijalističke partije, kancelar i diktator Njemačke od 1933. do 1945. godine.

1893. Rođen katalonski slikar i vajar Joan Miró, jedan od najznačajnijih nadrealističkih umjetnika 20. vijeka.

1896. Barun Johann Appel svečano otvorio Vijećnicu u Sarajevu i predao je na korištenje Gradskom poglavarstvu.

1972. Američki svemirski brod Apolo-16 spustio se na Mjesec.

1984. Velika Britanija objavila da će njena administracija u Hong Kongu prestati s radom 1997. godine.

1996. Pijanista Vladimir Horowitz, koji je napustio Rusiju 1925, održao nakon 61 godinu prvi koncert u SSSR-u.

1992. Snage bosanskih Srba izvršile blokadu Sarajeva, zahtijevajući podjelu grada. Blokada i granatiranje grada trajali su tokom cijelog rata koji je završen potpisivanjem Dejtonskog sporazuma u novembru 1995.

1993. Bojovnici HVO-a počinili masakr nad civilima Zenice. S položaja u Vitezu i Bili ispalili su šest granata 155 milimetara na uži centar Zenice. Od posljedica eksplozije ubijeno je 16 osoba, dok je više od 35 ljudi ranjeno, od čega 15 teško.

1994. Izrael i Palestinska oslobodilačka organizacija postigli sporazum o prenosu vlasti na Palestince u oblasti Gaze i u gradu Jerihon na Zapadnoj obali.

1995. Umro jugoslovenski političar, pisac i disident Milovan Đilas, jedan od najbližih saradnika Josipa Broza Tita do 1954. Poslije serije političkih članaka objavljenih u beogradskom dnevniku Borba smijenjen je sa svih funkcija.

1999. Eric Harris i Dylan Klebold, osamnaestogodišnji učenici srednje škole Columbina u Coloradu, izvršili masakr u školi. Ubili su 13 učenika i nastavnika, 23 učenika su ranili, a na kraju su počinili samoubistvo.

2008. U sukobima u Mogadišu, između islamističkih pobunjenika i udruženih somalijskih i etiopskih snaga UN-a, poginula 81 osoba, a 119 ranjeno.

2010. U eksploziji na platformi za podvodno bušenje naftnih izvora u Meksičkom zalivu, nedaleko od obala Louisiane (SAD), poginulo 11 radnika. Uslijedila je najveća ekološka katastrofa u povijesti SAD-a, kada je saopćeno da se u okean dnevno izlije 117 tona nafte. Izlijevanje nafte zaustavljeno je tek 16. maja.

[kreja]

21.04.

753. p.n.e. Romul je, prema historičaru Marku Terentiju Varonu, osnovao Rim.

1509. Umro engleski kralj Henry VII, osnivač dinastije Tudor. Njegovim dolaskom na prijesto 1485. okončan je četrdesetogodišnji rat između dinastija Lancaster i York, poznat pod nazivom Rat dviju ruža.

1816. Rođena engleska književnica irskog porijekla Charlotte Brontë, koja se proslavila prvim romanom “Jane Eyre”.

1836. Teksašani porazili Meksikance u bici kod San Jacinta, što je omogućilo nezavisnost Teksasa, koji je 1845. ušao u sastav SAD-a.

1856. Australija prva u svijetu uvela osmosatni radni dan.

1910. Umro američki pisac Mark Twain, poznat po romanima “Doživljaji Toma Sawyera” i “Doživljaji Huckleberry Finna”.

1918. Poginuo njemački pilot Manfred von Richthofen, poznat kao Crveni Baron, koji je u Prvom svjetskom ratu oborio 80 aviona.


1941. Šefovi diplomatija Njemačke i Italije Joachim von Ribbentrop i grof Galeazzo Ciano u Drugom svjetskom ratu dogovorili se o podjeli Jugoslavije na njemačko i italijansko područje.

1946. Umro engleski ekonomist John Maynard Keynes, poznat po djelu “Opća teorija zaposlenosti, kamata i novca” koje je donijelo radikalan preokret u ekonomskoj teoriji.

1960. Prijestonica Brazila premještena je iz Rio de Janeira u Brasiliju.

1967. Vojnim pučem u Atini uspostavljen je režim grčkih pukovnika koji su sedam narednih godina provodili vojnu diktaturu u Grčkoj.

1971. Umro Francois Duvalier Papa Doc, predsjednik Haitija od 1957. godine. Diktatorski režim održavao je uz pomoć gangsterske milicije.

1993. Vrhovni sud Bolivije osudio je na 30 godina zatvora bivšeg diktatora Luisa Garcíju Mezu zbog masovnih ubistava i kršenja ustava.

1996. U selu Gehi-ču, oko 30 km od Groznog, ubijen je čečenski predsjednik Džohar Musajevič Dudajev pomoću satelitski navođenih projektila dok je koristio mobilni telefon, što je omogućilo ruskom izviđačkom avionu Su-24 da otkrije njegovu lokaciju.

1996. Koalicija lijevog centra Maslinovo drvo pobijedila je na izborima u Italiji. To je bila prva pobjeda ljevice u Italiji od Drugog svjetskog rata.

1997. Prvi kineski vojnici ušli su u Hong Kong u okviru priprema za prelazak te britanske kolonije 1. jula pod suverenitet Kine.

1999. U vazdušnim napadima NATO-a na SR Jugoslaviju pogođeni su poslovna zgrada Ušće u Novom Beogradu i Žeželjev most na Dunavu u Novom Sadu.

2003. U svom domu Carry-le-Rouet, na jugu Francuske, umrla Nina Simone, američka džez-pjevačica, čiji su singlovi “I Love Porgy”, “To Love Somebady” i drugi dostigli milionski tiraž. Bila je veliki borac za prava crnaca.

2004. Bivši izraelski nuklearni tehničar Mordechai Vanunu izašao je iz zatvora Ashkelon, na jugu Izraela, u kojem je proveo 18 godina, od čega 11 u samici zbog izdaje. On je otkrio izraelski program razvoja nuklearnog oružja.

2010. U Barceloni umro Juan Antonio Samaranch, dugogodišnji predsjednik Međunarodnog olimpijskog komiteta - od 16. jula 1980. do 2001. godine. Naslijedio ga je Belgijanac Jacques Rogge.

[kreja]

22. 04.

1529. U Zaragozi potpisan ugovor kojim su Španija i Portugal odredili granice interesnih zona u Tihom okeanu.

1724. Rođen jedan od najvećih svjetskih mislilaca, njemački filozof Immanuel Kant, čije je djelo imalo ogroman uticaj na ukupnu filozofiju (“Kritika čistog uma”, “Kritika rasudne snage”...).

1838. Britanski brod Sirius prvi prešao Atlantski okean koristeći isključivo parni pogon. Putovanje od britanske luke Cork do američke luke New York trajalo je 18 dana i deset sati.

1870. Rođen Vladimir Iljič Uljanov Lenjin, vođa Oktobarske revolucije u Rusiji 1917. i prvi sovjetski lider.

1904. Rođen američki nuklearni naučnik Robert Oppenheimer. Tokom Drugog svjetskog rata vodio je laboratoriju u Las Alamosu u kojoj se istraživala proizvodnja atomske bombe.

1915. Njemačka vojska u Prvom svjetskom ratu na zapadnom frontu kod Ypresa prvi put upotrijebila bojni otrov, koji je dobio naziv iperit.
1916. Rođen američki violinista Yehudi Menuhin, jedan od najvećih virtuoza 20. vijeka. Debitovao je u osmoj godini kao solista u violinskom koncertu Felixa Mendelssohna.

1933. Umro engleski inženjer Frederick Henry Royce, koji je s Charlesom Rollsom 1906. osnovao automobilsku kompaniju Rolls-Royce.

1945. Oko 600 zatočenika u ustaškom logoru Jasenovac pokušalo u očajničkom jurišu na stražare da se dokopa slobode, ali je u tome uspjelo samo njih 106.

1969. Britanac Robin Knox-Johnston uplovio je u luku Falmouth i time okončao prvo putovanje oko svijeta jedrilicom. Putovanje je trajalo 312 dana.

1990. Na prvim višestranačkim izborima u Hrvatskoj pobijedio HDZ, a njegov lider Franjo Tuđman izabran je za predsjednika Predsjedništva Hrvatske. Nakon proglašenja nezavisnosti Hrvatske 25. juna 1991. Tuđman je postao predsjednik.

1992. U seriji eksplozija u kanalizacionom sistemu u meksičkom gradu Guadalajara poginulo je oko 200 ljudi.

1994. U New Yorku umro Richard Nixon, predsjednik SAD-a od 1969. Povukao se 1974, prije isteka drugog mandata, zbog umiješanosti u aferu Watergate.

1995. Vojne snage plemena Tutsi u Ruandi napale izbjeglički kamp Kibeho i pobile oko 2.000 pripadnika plemena Hutu.

1997. Peruanska vojska uspjela je da uđe u rezidenciju japanskog ambasadora u Limi i da oslobodi 71 taoca kojeg su četiri mjeseca držali gerilci ljevičarskog pokreta Tupak Amaru. U akciji su poginulio jedan talac, trojica vojnika i svih 14 gerilaca.

2003. Umrla Felix Bryant, američki tekstopisac, koja je koautor velikih hitova “Wake Up Little Susie” i “Bye Bye Baby” koje su izvodili Everly Brothers.

2004. Oko 150 ljudi je poginulo i oko 1.000 je ranjeno u Sjevernoj Koreji kada su se na željezničkoj stanici u blizini grada Rjongchon sudarila dva voza koja su transportovala gorivo.

2007. U požaru u Domu za nezbrinutu djecu Bjelave u Sarajevu poginulo je šest beba, dok je 18 djece povrijeđeno.

2018. Muškarac Travis Reinking (29) upao je u jedan restoran u gradu Nashvill i iz automatske puške ubio četiri osobe, četiri ranio, a potom pobjegao. Policija ga je nakon potjere uhapsila.

[kreja]

23.04.

1564. Rođen engleski dramski pisac William Shakespeare. Njegove drame, od kojih je veliki broj ekranizovan, i danas su na repertoarima svjetskih pozorišta (“Hamlet”, “Romeo i Julia”, “Othello”, “Macbeth”). Umro je istog datuma 1616. godine.

1616. U Madridu umro španski književnik Miguel de Cervantes Saavedra. Pisao je romane, drame, komedije, pripovijetke i pjesme, a u svjetsku književnost ušao je s romanom “Don Quijote”, koji se smatra pretečom modernog romana.

1728. U katastrofalnom požaru uništen veliki dio Kopenhagena.

1891. Rođen ruski kompozitor i pijanista Sergej Prokofjev, jedan od najoriginalnijih muzičkih stvaralaca 20. vijeka.

1899. Rođen srpski historičar Mihailo Dinić, profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu. Objavio je veliki broj radova iz srednjovjekovne historije Srbije, Bosne, Dubrovnika, Hrvatske. Izučavao je i rudarstvo srednjeg vijeka u našim krajevima.

1922. U Bileći rođen Fadil Hadžić, najpoznatiji bh. i hrvatski komediograf s napisanih 60 pozorišnih komedija, osnivač zagrebačkih pozorišta Kerempuh, Komedija i Vidra, režiser i scenarist. Bio je jedan od osnivača Pulskog festivala. Snimio je ratni film “Desant na Drvar” (1963), “Sarajevski atentat” (1968)... Umro je 2. januara 2011. u Zagrebu

1938. Sudetski Nijemci zatražili su, uz podršku Hitlera, punu autonomiju u okviru Čehoslovačke. Minhenskim sporazumom u septembru iste godine Hitler je Sudete pripojio Njemačkoj, a 1939. okupirao je Čehoslovačku.

1941. Grčka vojska kapitulirala pred trupama nacističke Njemačke, a kralj i vlada napustili zemlju.

1945. Sovjetska armija oslobodila u Drugom svjetskom ratu nacističke logore Sachsenhausen i Ravensbrück.

1954. U Michiganu rođen američki pisac, reditelj i producent Michael Moore, tvorac dokumentaraca “Fahrenheit 9/11”, “Sicko” i “Bowling for Columbine”, za koji je dobio Oscar.

1975. Posljednja sajgonska vlada podnijela ostavku, a predsjednik SAD-a Gerald Ford priznao poraz u Vijetnamskom ratu.

1990. Kineski premijer Li Peng doputovao u Moskvu. To je bila prva posjeta jednog kineskog premijera SSSR-u poslije 26 godina.

1992. Umro indijski filmski reditelj Satyajit Ray tri sedmice nakon što je dobio Oscar za životno djelo (“Otac Pančali”, “Kamen mudrosti”, “Rabindranath Tagore”).

2005. Umro britanski glumac sir John Mills, nagrađen Oscarom 1971. za ulogu seoskog mutavca u filmu “Rajanova kći” Davida Leana.

2005. Umro Eduardo Paolozzi, jedan od najistaknutijih britanskih umjetnika i osnivača pop-art pokreta u Velikoj Britaniji.

2007. Umro Boris Jeljcin, prvi predsjednik Rusije. Na predsjedničkom položaju bio je u dva mandata, od juna 1991. do 31. decembra 1999, kada je podnio ostavku i na mjesto vršioca dužnosti predsjednika imenovao Vladimira Putina.

2018. Vozač kombija Alek Minassion (25) zaletio se vozilom u pješake na ulici u sjevernom dijelu Toronta i tom prilikom ubio 10 ljudi, a 16 teško povrijedio. Nakon policijske potjere ubrzo je uhapšen.

1998. Umro Konstantinos Karamanlis, premijer od 1955. do 1963. i 1974, poslije pada vojne hunte, predsjednik Grčke od 1980. do 1985. godine.

[kreja]

24.04.

1731. Umro engleski pisac Daniel Defoe, autor romana "Robinson Crusoe".

1792. Francuski kapetan Claude Joseph Rouget de Lisle komponovao je "La Marseillaise", koja je kasnije postala himna Francuske.

1898. Španija objavila rat SAD-u kao odgovor na ultimatum američke administracije da se španska vlast povuče sa Kube.

1934. Rođena američka glumica Shirley McLaine. Proslavila se filmovima "Apartman" i "Vrijeme nježnosti", za koji je dobila Oscar.

1945. Američke trupe u Drugom svjetskom ratu oslobodile njemački koncentracioni logor Dachau.

1950. Formirana država Jordan spajanjem kraljevine Transjordanija i Palestine pod jordanskom okupacijom

1970. Kina lansirala prvi vještački satelit.

1975. Troje ljudi je poginulo u napadu njemačke terorističke grupe Baader-Meinhof na Ambasadu Njemačke u Stockholmu.

1980. Osam američkih specijalaca poginulo je u operaciji Orlova kandža, u neuspjelom pokušaju spašavanja 52 američka taoca u Teheranu u iranskoj talačkoj krizi. Nijedan talac tom prilikom nije oslobođen.

1986. Umrla Wallis Simpson, koja je udajom za britanskog kralja Edwarda VIII postala vojvotkinja od Windsora. Ne želeći da se odrekne braka sa Amerikankom, već jednom razvedenom i neplemićkog porijekla, kralj je bio prinuđen da 1936. abdicira.

1987. Slobodan Milošević, tadašnji predsjednik Predsjedništva Saveza komunista Srbije, posjetio je Kosovo Polje i dao podršku Srbima sa Kosova koji su se žalili na sve agresivniji nacionalizam kosovskih Albanaca. Ta podrška, simbolično izražena rečenicom "Niko ne sme da vas bije", označila je početak srpskog populističkog talasa na čijem će čelu u narednih 13 godina biti Slobodan Milošević.

1991. Vlada Južne Afrike je saopštila da je postigla dogovor s Afričkim nacionalnim kongresom Nelsona Mandele da do 30. aprila 1991. oslobodi sve političke zatvorenike.

1996. Palestinski parlament u izbjeglištvu je iz povelje Palestinske oslobodilačke organizacije izbacio odredbu o uništenju Izraela.

2001. Međunarodni arbitar za međuentitetsku liniju razgraničenja u sarajevskim naseljima Dobrinja 1 i Dobrinja 4, irski sudija Diarmuid Sheridan saopštio konačnu odluku, prema kojoj je utvrđena međuentitetska linija razgraničenja u ovim sarajevskim naseljima.

2002. Na sjednici u Strasbourgu BiH postala član Vijeća Evrope.

2003. Južnoafrički sud osudio je Winnie Madikizela-Mandela, bivšu suprugu nekadašnjeg predsjednika Nelsona Mandele, na šest godina zatvora zbog prevare i krađe. Nakon žalbe kazna joj je smanjena na tri i po godine.

2004. Papa Ivan Pavao Drugi postavio opaticu na odgovornu poziciju u Rimokatoličkoj crkvi, treće mjesto u kongregaciji koja rukovodi vjerskim redovima. To je najviše mjesto koje je jedna opatica ikada zauzela u administraciji Rimokatoličke crkve.

2004. Kiparski Grci dvotrećinskom većinom na referendumu odbili ujedinjenje sa kiparskim Turcima i time spriječili da cijeli Kipar uđe u Evropsku uniju.

2013. U urušavanju nelegalno izgrađene osmospratnice u predgrađu Dhake, glavnog grada Bangladeša, u kojoj je radilo oko 3.000 uposlenika u nekoliko radionica tekstila, poginulo je 1.126 radnika.

[kreja]

25. april


1744. Umro švedski fizičar i astronom Anders Celsius, izumitelj jedne od skala za mjerenje toplote.

1859. Prema projektu konzula Francuske u Aleksandriji Ferdinanda de Lessepsa, počelo je kopanje Sueckog kanala.

1915. Počela bitka na Galipolju, jedna od najvećih u Prvom svjetskom ratu, u kojoj je Turska pobijedila savezničke trupe pod britanskom komandom. To je bila i jedina pobjeda turske vojske u tom ratu. U osmomjesečnoj bici poginulo je 42.957 vojnika Antante, a na strani Centralnih sila 55.801 turski vojnik.

1917. U Newport Newsu u Virdžiniji rođena američka pjevačica Ella Fitzgerald, nekrunisana kraljica džeza. Imala je fleksibilan glas, pa je mogla pjevati blues, soft jazz i be-bop. Osvojila je 13 Grammyja.

1945. Sovjetske i američke trupe susrele su se prvi put u Drugom svjetskom ratu kod mjesta Torgau u Njemačkoj.

1945. U San Franciscu 45 zemalja antihitlerovske koalicije, uključujući Jugoslaviju, počelo je osnivačku konferenciju UN-a.

1974. U Portugalu u udaru poznatom kao revolucija karanfila oboren autokratski režim Marcella Caetana.

1980. Srušio se danski boeing 727, koji je čarter-letom prevozio britanske turiste na liniji Manchester - Tenerife. Poginulo je svih 146 putnika i članova posade.

1995. U Rancho Mirage u Kaliforniji umrla američka pozorišna i filmska glumica Ginger Rogers, koja je svjetsku slavu stekla u mjuziklima kao partnerka Freda Astairea. Oscar je dobila za film “Kitty Foiled”.

1999. Avijacija NATO-a srušila je drumsko-željeznički Žeželjev most, već oštećen u tri napada prethodnih dana. Time je Novi Sad ostao bez posljednjeg od tri mosta na Dunavu.

2000. U centru Beograda ubijen direktor Jugoslovenskog aerotransporta (JAT) Živorad Žika Petrović. Ubice nisu otkrivene.

2002. Nakon kraće bolesti u Sarajevu preminuo dugogodišnji novinar i urednik Oslobođenja Vlado Mrkić.

2015. Zemljotres jačine 7,8 stepeni Richterove skale pogodio je Nepal. Poginule su 8.832 osobe, a povrijeđeno 22.309, od čega 2.277 djece. Uništena je 563.461 kuća, a milioni stanovnika ostali su bez krova nad glavom.

2018. Sud u Danskoj osudio je danskog pronalazača Petera Madsena na kaznu doživotnog zatvora zbog ubistva novinarke Kim Wall i komadanja njenog tijela u podmornici koju je sam napravio. Madsen je 10. augusta 2017. ubio novinarku u podmornici, a dan poslije je uhapšen kada je izašao iz podmornice bez novinarke.

[kreja]

26.04.

1607. Kapetan John Smith doveo je u Cape Henry u Virdžiniji koloniste koji su osnovali prvo stalno britansko naselje u Americi.

1711. Rođen britanski filozof škotskog porijekla David Hume, preteča klasičnih engleskih ekonomista i autor kvantitativne teorije novca.

1812. Rođen njemački industrijalac Alfried Krupp, koji je prvi počeo praviti topove od livenog čelika i vrlo brzo stekao monopol u snabdijevanju oružjem većeg broja evropskih zemalja. Koncern Krupp bio je glavni snabdjevač oružjem Njemačke u Prvom i Drugom svjetskom ratu. Međunarodni vojni sud u Nürnbergu osudio je 1948. Kruppovog potomka na 12 godina zatvora i konfiskaciju imovine.

1828. Rusija objavila rat Turskoj u znak podrške Grčkoj u borbi za nezavisnost.

1915. Italija tajno potpisala Londonski ugovor s Velikom Britanijom, Rusijom i Francuskom i prešla u Prvom svjetskom ratu na stranu sila Antante, uz obećanje da će dobiti Tirol, Trst, Goricu, Istru, dijelove Dalmacije i Albanije.

1937. Da bi pomogli generalu Francu u vrijeme Španskog građanskog rata, Hitlerovi avioni bombardovali su španski grad Guernicu. Razaranje ovog grada inspirisalo je Pabla Picassa da naslika čuvenu “Guernicu”, apokaliptični prikaz građanskog rata

1945. Uhapšen maršal Henri Philippe Pétain, šef francuskog kolaboracionističkog režima sa sjedištem u Vichyju u Drugom svjetskom ratu. Osuđen je na smrt zbog izdaje, ali mu je zbog ranijih zasluga i starosti kazna preinačena u doživotnu robiju.

1954. U Genevi je počela konferencija o Indokini kojom je okončana francuska dominacija u tom dijelu svijeta. SAD nisu prihvatile rezultate skupa, pa je u junu 1954. diktator Ngo Din Dijem, uz podršku SAD-a, postao premijer Južnog Vijetnama.

1962. Američkom raketom iz Cape Canaverala lansiran prvi britanski satelit - Ariel 1.

1964. Tanganjika, Zanzibar i Pemba osnovali Ujedinjenu republiku Tanganjike i Zanzibara, koja je 29. oktobra 1964. promijenila naziv u Tanzanija.

1984. Na Floridi umro američki džez-muzičar i vođa orkestra William Count Basie. Članovi njegovog orkestra (1937) bili su i trubač Buck Clayton i pjevačica Billie Holiday.

1986. Eksplodirao četvrti blok nuklearne centrale u Černobilju u Ukrajini. Radioaktivni oblaci prekrili su gotovo cijelu Evropu, a posljedice ove do sada najveće nuklearne katastrofe još se ispituju. Nuklearna centrala trajno je zatvorena 15. decembra 2000.

1994. U Južnoj Africi održani prvi izbori na kojim su učestvovali i crnci i bijelci i koji su označili kraj režima aparthejda.

1997. Nakon 37 godina iz Španije u Sarajevo preneseni posmrtni ostaci vrhbosanskog nadbiskupa Ivana Šarića. Sahranjen u kripti zavjetne crkve Sv. Josipa na Marindvoru.

1998. U saobraćajnoj nesreći na magistralnom putu M-17 na dionici Mostar - Jablanica, u mjestu Drežnica, poginuo brigadni general Arif Pašalić, komandant Prve mostarske brigade i Četvrtog korpusa Armije BiH.

2002. Bivši učenik gimnazije Robert Steinhäuser (19) upao je u gimnaziju u mjestu Erfurt u Njemačkoj i iz vatrenog oružja ubio 16 učenika i učitelja, nakon čega je izvršio samoubistvo. Ubistva je izvršio iz osvete što je izbačen iz škole.

2005. Sirija iz Libana povukla posljednje vojnike nakon 30 godina vojnog prisustva u toj zemlji.

[kreja]

27.04.


1521. Urođenici filipinskog ostrva Maktan ubili portugalskog moreplovca Ferdinanda Magellana, koji je predvodio ekspediciju na prvom putovanju oko svijeta.

1737. Rođen engleski historičar Edward Gibbon, autor djela “Opadanje i propast Rimskog carstva”.

1791. U Bostonu rođen američki pronalazač Samuel Finley Breese Morse, izumitelj telegrafa i Morseove azbuke.

1822. Rođen američki general i državnik Ulysses Simpson Grant, predsjednik SAD-a od 1869. do 1877. U Američkom građanskom ratu (1861-1865) predvodio je armiju Sjevera i prisilio na kapitulaciju komandanta snaga Konfederacije Roberta Edwarda Leea.

1830. Južnoamerički vojskovođa i prvi predsjednik Kolumbije Simon Bolivar podnio je ostavku

1909. Pripadnici organizacije Mladi Turci oborili su sa vlasti turskog sultana Abdula Hamida.

1945. U mjestu Giulino di Mezzegra italijanski partizani uhapsili diktatora Benita Mussolinija pri pokušaju bijega u Švicarsku. Strijeljan je narednog dana u mjestu Donga, na obali jezera Como.

1947. U Banjoj Luci rođen Irfan Horozović, bh. književnik.

1978. Afganistanske vojne snage preuzele vlast u zemlji i uspostavile vladu zasnovanu na islamskim principima. Predsjednik Mohamed Daud je ubijen, a novi predsjednik Nur Mohamed Taraki proklamovao je Demokratsku Republiku Afganistan.

1992. Po raspadu SFRJ proglašena Savezna Republika Jugoslavija (SRJ), zajednička država Srbije i Crne Gore, koja je trajala nepunih 11 godina. SRJ je proglašena na osnovu Ustava (Žabljački ustav) donijetog istog dana. Prethodno su poslanici u Saveznom vijeću Skupštine SFRJ usvojili Deklaraciju o stvaranju SRJ.

1992. Zambijski vojni avion u kojem su bili fudbalski reprezentativci te afričke zemlje srušio se u Atlantski okean blizu Gabona. Poginulo je svih 30 putnika.

1992. Rusija i još 12 bivših sovjetskih republika postale članice Međunarodnog monetarnog fonda i Svjetske banke.

1993. Eritreja stekla nezavisnost od Etiopije poslije tri decenije građanskog rata i referenduma na kojem su građani glasali za nezavisnost.

1997. U Hong Kongu je zvanično otvoren najduži viseći drumsko-željeznički most na svijetu koji je povezao grad s novim aerodromom.

2001. Visoki predstavnik u BiH Wolfgang Petritsch smijenio sa dužnosti Dragana Mandića, te suspendovao njegove saradnike u MUP-u HNK-a Ivana Đogića, Branku Dadić i Zvonka Prskala. Mandić je smijenjen jer je bio potpisnik izjave o podršci i lojalnosti Hrvatskom narodnom saboru (HNS), čime je prekršio Ustav FBiH i odbio priznati autoritet legalnih federalnih institucija.

2005. Najveći avion na svijetu, evropski airbus A380, obavio je prvi let. Avion je dugačak kao osam londonskih autobusa, ima prostor u krilima dovoljan za parkiranje 70 automobila, a na dva nivoa može da primi 800 putnika.

2015. Dvadesetčetvorogodišnji Nerdin Ibrić iz Sapne ispred ulaza u PS Zvornik ubio policajca Dragana Đurića, a ranio policajce Stevu Milovanovića i Željka Gajića. U razmjeni vatre on je ubijen. Ibrić je bio pripadnik vehabijskog pokreta, a napad je okarakteriziran kao teroristički čin.

2014. U Novom Sadu umro Vujadin Boškov, jugoslovenski i srpski fudbaler i fudbalski trener.

[kreja]

28.04.

1789. Pobunjena posada engleskog broda Bounty ostavila je kapetana broda Williama Bligha i 18 njegovih pristalica u vodama kod Tahitija. Blight je poslije 48 dana dramatične plovidbe i više od 3.500 milja uspio da se domogne ostrva Timor blizu Jave.

1804. Tokom Prvog srpskog ustanka u Zemunu je održan sastanak srpskih ustanika i Turaka, uz posredovanje Austrije. Nakon neuspjelih pregovora o uspostavljanju mira, srpski pregovarači vratili su se u Ostružnicu i počeli pripreme za napad na Beograd.

1918. U zatvoru u Terezinu u Češkoj umro Gavrilo Princip. Na dvadesetogodišnji zatvor osudile su ga austrougarske vlasti nakon atentata na austrougarskog prestolonasljednika Franza Ferdinanda u Sarajevu 1914, čime je počeo Prvi svjetski rat.

1919. Na Versajskoj mirovnoj konferenciji u Parizu 32 države, uključujući Kraljevinu SHS, prihvatile su pakt o osnivanju Lige naroda.

1924. Rođen zambijski državnik Kenneth Kaunda, prvi predsjednik Zambije od 1964. do 1991. i jedan od lidera Pokreta nesvrstanih zemalja

1936. Umro egipatski kralj Fuad I. Za kralja se proglasio 1922, kada je ukinut britanski protektorat nad Egiptom. Naslijedio ga je sin Faruk I

1939. Adolf Hitler odbacio njemačko-poljski pakt o nenapadanju sklopljen u januaru 1934. i njemačko-britanski ugovor iz juna 1935.

1952. Japanu vraćen suverenitet koji mu je, nakon poraza u Drugom svjetskom ratu, bio oduzet mirovnim ugovorom iz San Francisca 1951. godine.

1977. Članovi njemačke ljevičarske terorističke grupe Baader-Meinhof osuđeni na doživotnu robiju

1980. Državni sekretar SAD-a Cyrus Vance podnio ostavku poslije neuspjele misije komandosa u spašavanju američkih talaca u Iranu.

1992. Prokomunistička vlada u Kabulu predala vlast islamskim gerilcima, čime je okončan 14-godišnji građanski rat u Afganistanu.

1992. Snage JNA i srpski dobrovoljci pod komandom generala JNA Momčila Perišića u četvorodnevnoj ofanzivi uspjeli su ovladati istočnom obalom Neretve u Mostaru i stići nadomak Čapljine. Uslijedilo je ubijanje bošnjačkih i hrvatskih civila, progon te pljačka kompanija i imovine građana Mostara.

1995. U eksploziji gasa poginula su najmanje 103 stanovnika južnokorejskog mjesta Tegu.

1999. Lider Srpskog pokreta obnove Vuk Drašković smijenjen je sa mjesta potpredsjednika vlade SR Jugoslavije zbog kritika na račun vlasti tokom ratnog stanja.

2001. Prvi turista u svemiru, američki biznismen Dennis Tito, platio je 20 miliona dolara za svoje putovanje na Međunarodnu svemirsku stanicu, na koje je otišao sa ruskom posadom.

2002. U padu helikoptera u Rusiji poginuo je gubernator sibirske oblasti Krasnojarsk, general Aleksandar Lebed, bivši savjetnik za bezbjednost predsjednika Borisa Jeljcina.

2008. U sudaru dva voza na istoku Kine poginulo je 70 ljudi, a više od 420 je povrijeđeno.

2014. U Parizu bh. glumcu Emiru Hadžihafizbegoviću na filmskom festivalu SEE a Paris dodijeljen je Grand Prix za najboljeg glumca jugoistočne Evrope za 2013. godinu.

2014. Sud u Kairu osudio je na smrtnu kaznu 683 islamista, uključujući lidera Muslimanske braće Mohameda Badija.

[kreja]

29.04.

1769. Rođen engleski vojskovođa i državnik Arthur Wellesley, prvi vojvoda od Wellingtona, koji je porazio Napoleona I 1815. kod Waterlooa. Kao vođa torijevske desnice bio je premijer od 1828. do 1830.

1818. Rođen Aleksandar II Nikolajevič Romanov, ruski car od 1855. Tokom njegove vladavine ukinuto je kmetstvo, reformisani su sudovi, data ograničena samouprava gubernijama i gradovima. U februaru 1881. ubio ga je pripadnik organizacije Narodna volja.

1892. U Beogradu osnovana Srpska književna zadruga. Prvi predsjednik bio je Stojan Novaković, a potpredsjednik Jovan Jovanović Zmaj, koji je izradio i njen amblem.

1899. Rođen Duke Ellington, američki pijanista i kompozitor, jedan od najznačajnijih džez-muzičara 20. vijeka.

1901. Rođen japanski car Hirohito, koji je vladao od 1921, kad je kao regent zamjenjivao bolesnog oca. Krunisan je 1926. i bio na prijestolu do smrti 1989. godine.

1907. Rođen američki filmski režiser austrijskog porijekla Fred Zinnemann, dobitnik Oscara za filmove “Odavde do vječnosti” i “Čovjek za sva vremena”.

1936. Rođen indijski dirigent i violinista Zubin Mehta, jedan od najvećih dirigenata 20. vijeka. Karijeru profesionalnog dirigenta započeo je nastupima u Jugoslaviji i Belgiji.

1945. Snage nacističke Njemačke u Drugom svjetskom ratu kapitulirale u sjevernoj Italiji, Austriji, Štajerskoj i Koruškoj.

1980. Umro engleski filmski režiser Alfred Hitchcock, proslavljeni autor kriminalističkih filmova, majstor filmske montaže, napetosti i ambijenta (“Nevolje sa Harijem”, “Vrtoglavica”, “Ptice”, “Psiho”).

1992. Maroko i Nizozemska priznali BiH kao nezavisnu i suverenu državu.

1992. Jedinice Teritorijalne odbrane i policije BiH blokirale kasarne JNA u Sarajevu.

1995. U Šri Lanki tamilski pobunjenici oborili vojni avion u kojem su poginule 52 osobe.

1998. Kontakt-grupa u Rimu usvojila paket sankcija protiv SRJ zbog pogoršanja situacije na Kosovu.

1999. Visoki predstavnik u BiH Carlos Westendorp razriješio dužnosti ministra unutrašnjih poslova Tuzlanskog kantona Ferida Hodžića zbog nepoštivanja zakona i neizvršavanja dužnosti.

1999. Predstavnici šest novinarskih udruženja iz BiH potpisali Kodeks o štampi, kojim su promovirana načela slobodnog i profesionalnog novinarstva, odgovornost novinara i zaštita novinarske profesije.

1999. U vazdušnim udarima NATO-a na SR Jugoslaviju srušen telekomunikacioni toranj na Avali.

2007. Umro Ivica Račan, bivši hrvatski premijer i dugogodišnji predsjednik SDP-a Hrvatske. U vrijeme raspada SFRJ stao je na stranu progresivnih, demokratskih snaga te u Hrvatskoj omogućio prve višestranačke izbore.

2007. U Zagrebu umro Edo Peročević, hrvatski i bh. glumac.

2008. U Baselu umro Albert Hofmann, švajcarski hemičar, poznat po otkriću lisergične dietilamidne kiseline - LSD. Istraživao je halucinogene tvari pronađene u gljivama te biljke koje su koristili Aboridžini. Autor je više od 100 naučnih radova.

[kreja]

30.4.

313. Rimski car Konstantin I Veliki objavio Milanski edikt kojim je legalizovano kršćanstvo u Rimskom carstvu.

1777. Rođen njemački matematičar, fizičar i astronom Carl Friedrich Gauss, osnivač čuvene matematičke škole i direktor opservatorije u Göttingenu. Pronašao je niz metoda u teoriji brojeva, algebri, geometriji, analizi, astronomiji, teoriju površi i višu geodeziju.

1789. George Washington izabran za prvog predsjednika SAD-a. Nakon dva predsjednička mandata, u septembru 1796. godine uputio je američkom narodu oproštajnu poruku i povukao se na svoje imanje.

1803. SAD od Napoleona Bonaparte za 15 miliona dolara kupile Louisianu, koja je istog dana 1812. i formalno ušla u sastav SAD-a kao 18. članica.

1870. Rođen austrijski kompozitor mađarskog porijekla Franz Lehar, najznačajniji predstavnik bečke operete u prvoj polovini 20. vijeka. Djela: operete “Vesela udovica”, “Zemlja smiješka”, “Grof od Luksemburga”.

1883. Umro francuski slikar Édouard Manet, jedan od začetnika impresionizma. Bio je sjajan kolorista, s naročitim darom da dočara atmosferu.

1883. Rođen češki pisac Jaroslav Hašek, autor romana “Doživljaji dobrog vojnika Švejka”.

1900. Havaji su postali sastavni dio SAD-a.

1915. Hrvatski, srpski i slovenski političari iz Austro-Ugarske, koji su poslije izbijanja Prvog svjetskog rata emigrirali ili su se zatekli u inozemstvu, osnovali u Parizu Jugoslavenski odbor.

1938. Popularni animirani lik Duško Dugouško (Bugs Bunny) prvi put se pojavljuje u javnosti, u filmu “Porky’s Hare Hunt”.

1945. Jugoslovenska vojska oslobodila, u Drugom svjetskom ratu, ustaški logor Jasenovac.

1955. Rođen Zlatko Topčić, bosanskohercegovački književnik.

1973. Predsjednik SAD-a Richard Nixon prihvatio odgovornost za prisluškivanje stranačkih protivnika u aferi Watergate 1972, što je dovelo do njegove ostavke, u augustu 1974.

1975. Padom Sajgona u koji su ušle snage Sjevernog Vijetnama, okončan je vijetnamski rat. U ratu poginulo oko 58.000 Amerikanaca i tri miliona Vijetnamaca, od kojih dva miliona civila.

1989. Umro italijanski filmski redatelj, scenarist i producent Sergio Leone. Filmovi: “Kolos sa Rodosa”, “Za šaku dolara”, “Dobar, ružan, zao”, “Zovem se Niko”, “Bilo jednom na Divljem zapadu”, “Dogodilo se u Americi”.

1993. Na teniskom terenu u Hamburgu teniserku Moniku Seleš, tada jugoslovensku državljanku, nožem je ubo navodno umno poremećeni navijač njemačke teniserke Steffi Graf. Zahvaljujući skandaloznim presudama njemačkog suda napadač je ostao nekažnjen.

1991. U ciklonu u Bangladešu poginulo najmanje 125.000 ljudi.

1992. Inžinjeri JNA srušili most na Savi u Brčkom i tom prilikom poginule su desetine civila koje su prelazile iz Hrvatske u BiH.

1992. Republika BiH postala 52. država članica Evropske konferencije o bezbjednosti i saradnji, sadašnji OSCE
2002. Predsjdnik Zimbabvea Robert Mugabe proglasio je vanredno stanje u zemlji zbog velike nestašice hrane koja je dovela hiljade stanovnika na ivicu gladi. Kriza sa hranom nastupila je usljed suše, ali i zbog zatvaranja farmi koje su držali bijelci.

2009. Ubijeno 13 osoba, a 15 ranjeno kada je napadač otvorio vatru na studente univerziteta u Bakuu u Azerbejdžanu.

2011. Umro argentinski pisac Ernesto Sabato. Djela: “Tunel”, “O junacima i grobovima” i “Abadon, anđeo uništenja”...

2017. U nesreći blizu Mont Everesta poginuo je jedan od najpoznatijih planinara svih vremena Uli Stek, nazvan "Švajcarska mašina" zbog brzine i istrajnosti u osvajanju vrhova.

[kreja]

01.05.

1707. Stupio na snagu Zakon o Uniji kojom su se kraljevine Škotska i Engleska ujedinile u Veliku Britaniju.

1819. U Francuskoj uvedena sloboda štampe.

1858. Crnogorci na Grahovu potukli znatno jače turske trupe. Poslije te pobjede 1860. je, uz podršku Francuske, međunarodna komisija odredila granice između Otomanskog carstva i Crne Gore, kojoj su pripojeni Grahovo, Rudine, Nikšićka župa i Gornji Vasojevići, čime je ona faktički priznata kao suverena država.

1873. Škotski ljekar, misionar i istraživač Afrike David Livingstone, koji je otkrio Viktorijine vodopade, pronađen je mrtav u mjestu Chitambo u sadašnjoj Zambiji.

1886. U Chicagu 40.000 radnika stupilo u štrajk, zahtijevajući bolje uslove rada, izražene u paroli tri osmice - po osam sati rada, odmora i kulturnog uzdizanja. U sukobu s policijom ubijeno je šest i ranjeno oko 50 radnika. Od 1889. ovaj dan se slavi kao Međunarodni praznik rada.

1904. Umro češki kompozitor Antonjin Dvoržak.

1925. Kipar proglašen britanskom kolonijom. Velika Britanija je okupirala to mediteransko ostrvo odlukom Berlinskog kongresa 1878. godine.

1939. Rođena je američka autorica i folk pjevačica Judy Collins, poznata po nevjerojatnoj čistoći soprana, eklektičnom ukusu svog glazbenog izričaja i socijalnom aktivizmu, dobitnica Grammyja za najbolju folk izvedbu, a bila je i nominirana za Oscara.

1945. Jedinice Četvrte armije Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije su u Drugom svjetskom ratu izbile na rijeku Soču i zauzele Trst, Goricu i Tržič.
1947. U Bosanskoj Krupi rođen je bosanskohercegovački književnik i glumac Enes Kišević.

1960. Na teritoriji Sovjetskog Saveza oboren je američki špijunski avion U-2. Pilot Francis Powers, koji se spasao iskakanjem, zarobljen je i u februaru 1962. razmijenjen za jednog sovjetskog špijuna.

1978. Japanski istraživač Naomi Uemura postao je prvi čovjek koji je sam stigao na Sjeverni pol, prešavši 950 kilometara na sankama s psećom zapregom.

1982. U Poljskoj 50.000 pristalica Solidarnosti demonstriralo protiv vojne vlasti. Ratno stanje u zemlji uvedeno je 13. decembra 1981. godine kada je general Vojćeh Jaruzelski suspendovao civilne vlasti.

1994. U trci za Grand Prix San Marina poginuo brazilski automobilski as Ayrton Senna, jedan od najboljih vozača Formule 1 svih vremena.

1995. Artiljerijskim napadom na Pakrac počela ofanziva hrvatskih snaga na zapadnu Slavoniju pod nazivom Bljesak. Nekoliko dana kasnije, hrvatske snage oslobodile su cijelo područje, a desetine hiljada hrvatskih Srba izbjegle su u BiH i Srbiju.

1997. Laburistička partija Tonyja Blaira pobijedila na parlamentarnim izborima u Velikoj Britaniji nakon 18 godina vladavine konzervativaca.

2001. Makedonci u Bitolju spalili i kamenovali oko 40 kuća, firmi i prodavnica čiji su vlasnici Albanci u znak odmazde zbog pogibije osam pripadnika makedonskih snaga bezbjednosti u napadu albanskih terorista kod tetovskog sela Vojce.

2003. U zemljotresu u Turskoj poginulo 176 osoba, među kojima i 25 đaka tokom spavanja u internatu koji se srušio.

2003. Američki predsjednik objavio kraj rata u Iraku, ali oružje za masovno uništenje, koje je navedeno kao formalni razlog za napad američko-britanske koalicije, nikada nije pronađeno.

2004. U Bruxellesu su podignute zastave deset novih država članica Evropske unije, čime se broj zemalja koje čine tu integraciju popeo na 25 sa 450 miliona stanovnika. Punopravne članice EU zvanično su postale: Mađarska, Poljska, Češka, Slovačka, Slovenija, Kipar, Malta, Estonija, Letonija i Litvanija. To je najveće proširenje EU od osnivanja 1957. godine.

2011. U NATO bombardovanju kuće libijskog vođe Muamera Gadafija koji tom prilikom nije povrijeđen, poginuli su njegov najmlađi sin Saif al-Arab i njegovo troje djece.

2011. Poglavar Rimokatoličke crkve Benedikt XVI je na trgu Svetog Petra u Rimu pred više od milion ljudi proglasio za blaženog svog prethodnika Ivana Pavla Drugog.

2017. Palestinski islamski pokret Hamas promijenio je svoj program, prihvativši da država Palestina bude ograničena na granice iz 1967. godine i insistirajući na političkom, nereligioznom karakteru svog sukoba s Izraelom.

[kreja]

02.05.

1519. Umro Leonardo da Vinci, italijanski vajar, naučnik i slikar, kojeg historičari umjetnosti svrstavaju u najveće genije ljudskog roda.

1567. Umro dubrovački renesansni pjesnik i dramski pisac Marin Držić.

1860. U Budimpešti rođen Theodor Herzl, vođa i osnivač cionističkog pokreta, autor djela “Jevrejska država” (1896).

1904. Rođen američki pjevač i glumac Harry Lillis Bing Crosby.

1943. U Banjoj Luci rođen bh. glumac Mustafa Nadarević.

1945. Sovjetske trupe osvojile Berlin u Drugom svjetskom ratu.

1960. Izvršena smrtna kazna nad Amerikancem Carylom Chessmanom, osuđenim za otmicu i silovanje. Čekajući izvršenje presude, koje je osam puta odgađano zahvaljujući upornoj i vještoj odbrani, u zatvoru napisao tri knjige koje su postale bestseleri.

1967. U Stockholmu počeo da radi Međunarodni sud za ratne zločine Bertranda Russella, koji je kasnije presudio da su SAD krive za agresiju na Vijetnam.

1992. Po povratku iz Lisabona, na Sarajevskom aerodromu vojnici JNA zarobili predsjednika Predsjedništva BiH Aliju Izetbegovića i držali ga kao taoca u kasarni u Lukavici kako bi obezbijedili povlačenje svojih snaga iz Sarajeva.
1992. Branitelji Sarajeva odbili napad specijalaca JNA na zgradu Predsjedništva u centru Sarajeva. Uništeno više bornih kola i tenkova te zarobljeno nekoliko specijalaca.

1995. Šest osoba poginulo, 176 ranjeno kada su projektili krajiških Srba pogodili centar Zagreba.

1999. Avijacija NATO-a u napadima na Jugoslaviju upotrijebila grafitne bombe koje su izazvale raspad elektroenergetskog sistema u Srbiji. Oko 70 posto teritorije Srbije ostalo u mraku.

2000. U Sijera Leoneu pobunjenici Ujedinjenog revolucionarnog fronta zarobili 500 pripadnika mirovnih snaga UN-a. Zatvorenici u narednom periodu puštani u manjim grupama, a 15. jula, poslije vojne intervencije mirovnih snaga, svi oslobođeni.

2001. Ronilac Živadin Đorđević izjavio je za list Timočka revija da je u proljeće 1999. iz Dunava izvučena hladnjača s 50 tijela koja su kasnije tajno zakopana u masovnu grobnicu. U narednim mjesecima srbijanska policija otkrila nekoliko masovnih grobnica u kojima su zakopani albanski civili.

2002. U 72. godini u Sarajevu preminuo poznati bh. pjesnik Izet Kiko Sarajlić. Jedan je od pokretača međunarodne književne manifestacije Sarajevski dani poezije 1962. u organizaciji Društva pisaca BiH.

2004. Milorad Luković Legija, bivši komandant Jedinice za specijalne operacije (JSO) i prvooptuženi za ubistvo srbijanskog premijera Zorana Đinđića, predao se beogradskoj policiji nakon 14 mjeseci skrivanja. Za organizovanje ubistva premijera Legija je osuđen na 40 godina zatvora, a na istu kaznu osuđen je i neposredni izvršilac ubistva, bivši Legijin zamjenik Zvezdan Jovanović.

2011. Grupa američkih komandosa ubila je u gradu Abotabatu u Pakistanu Osamu bin Ladena, vođu terorističke organizacije Al-Kaida i organizatora terorističkog napada 11. septembra 2001. u SAD-u.

2014. U požaru u zgradi Doma sindikata u Odesi, na jugu Ukrajine, poginulo je 48 proruskih demonstranata, više od 200 je ranjeno dok su pripadnici ukrajinskih desničarskih organizacija ubacivali Molotovljeve koktele, a neke su od njih udarali palicama.

2015. U Münchenu umrla poznata ruska balerina Maja Pliseckaja.

[kreja]

03.05.

1469. Rođen italijanski državnik i historičar Niccolò Machiavelli, autor djela “Vladalac”, u kojem je iznio shvatanje da vladar ne treba da bira sredstva da bi postigao cilj, iz čega je kasnije izveden pojam makijavelizam.

1494. Španski moreplovac Cristofor Colombo otkrio ostrvo St. Lago, kasnije nazvano Jamajka.

1500. Portugalski moreplovac Pedro Alvares Cabral na putu ka Indiji otkrio Brazil i proglasio ga posjedom Portugala.

1841. Novi Zeland proglašen britanskom kolonijom.

1895. Teritorije u posjedu Britanske južnoafričke kompanije, južno od rijeke Zambezi, dobile su naziv Rodezija.

1914. U Beogradu umro književnik Jovan Skerlić. Svojim književnim i javnim radom u 20. stoljeću znatno utjecao na razvoj srpskog književno-kulturnog i nacionalno-političkog života.

1922. U Parizu osnovana Međunarodna željeznička unija, među čijim osnivačima su bile i Jugoslovenske željeznice.

1946. U Tokiju počeo da zasjeda Međunarodni vojni sud za Daleki istok, koji je sudio japanskim ratnim zločincima iz Drugog svjetskog rata. U procesu, koji je trajao do novembra 1948, od 28 okrivljenih, sedam je osuđeno na smrt, 16 na doživotnu robiju, a ostali na vremenske kazne.

1968. Žestokim sukobima sa policijom u Parizu počele studentske demonstracije i štrajkovi zbog oklijevanja vlasti da provede reforme univerziteta. Studentski protesti ubrzo su zahvatili i druge evropske zemlje, a protest je prerastao u revolt protiv građanskog društva.

1979. Margaret Thatcher izabrana za premijerku Velike Britanije. Ona je bila prva žena premijerka u historiji ove zemlje.

1992. U Sarajevu pripadnici TOBiH i drugi patrioti grada razoružali kolonu vozila JNA koja se povlačila Dobrovoljačkom ulicom prema kasarni u Lukavici. Tom prilikom zarobljeno je više oficira i vojnika JNA. Isti dan je predsjednik Predsjedništva BiH Alija Izetbegović, koji je bio zarobljen dan ranije, razmijenjen.

1993. Generalna skupština UN-a proglasila je Međunarodni dan slobode medija, ukazujući tako na značaj nezavisnosti medija i podsjećajući vlade država da je njihova dužnost da poštuju i podržavaju pravo na slobodu izražavanja.

1996. Delegati 55 zemalja saglasili se na konferenciji UN-a u Genevi o novim pravilima korištenja nagaznih mina, ali nisu prihvatili njihovu potpunu zabranu.

2006. Saučesnik u napadu na Svjetski trgovinski centar u New Yorku 11. septembra 2001. Zakarija Musaui osuđen odlukom savezne porote na doživotnu robiju. To je prva i jedina presuda koju je izrekao američki sud za napade na SAD 11. septembra u kojima je poginulo skoro 3.000 ljudi.

2006. Žalbeno vijeće Međunarodnog suda u Haagu potvrdilo presude Hrvatima iz BiH Mladenu Naletiliću Tuti i Vinku Martinoviću Šteli, koji su osuđeni na 20, odnosno 18 godina zatvora zbog učestvovanja u etničkom čišćenju Bošnjaka na području Mostara od aprila 1993. do januara 1994. godine.

2006. Jermenski avion sa 113 putnika i članova posade srušio se u Crno more, blizu ruske obale.

2008. U razornom ciklonu Nagris, koji je pogodio Mijanmar, poginulo je 77.738 osoba, a 55.917 se vode kao nestale.

2016. U Banjoj Luci umrla Jadranka Stojaković, bh. i jugoslovenska kantautorica zabavne muzike te autorica brojnih urbanih šansona i šlagera intimnijeg glazbenog izričaja iz kasnih 1970-ih i 1980-ih godina.

[kreja]

04.05.

1493. Papa Aleksandar VI Španac izdao edikt o podjeli Novog svijeta između Španije i Portugala, prema kojem sve novootkrivene zemlje zapadno od Azora treba da pripadnu Španiji.

1626. Nizozemski kolonijalist Peter Minuit kupio je ostrvo Manhattan od Indijanaca Algonquina za 24 dolara u odjeći i dugmadi.

1903. U borbi sa Turcima poginuo vođa makedonskog nacionalno-revolucionarnog pokreta Goce Delčev.

1904. Sjedinjene Američke Države zauzele zonu Panamskog kanala od Kolumbije.

1928. Rođen egipatski državnik Hosni Mubarak, predsjednik Egipta od 1981, poslije ubistva Anwara el-Sadata. Vlada do 11. februara 2011. kada podnosi ostavku usljed pritiska javnosti.

1929. Rođena američka glumica Audrey Hepburn, ambasadorka dobre volje UNICEF-a. Dobitnica je Oskara za film "Praznik u Rimu".

1938. Douglas Hyde postao je prvi predsjednik Irske na osnovu novog ustava kojim je proklamovana njena nezavisnost.

1980. U KC-u u Ljubljani umro predsjednik SFR Jugoslavije Josip Broz Tito, vođa jugoslovenskih partizana u Drugom svjetskom ratu i lider Komunističke partije Jugoslavije. Izveo je zemlju iz sovjetskog bloka i bio vođa Pokreta nesvrstanih zemalja.

1990. Na prvim višestranačkim izborima poslije Drugog svjetskog rata u Hrvatskoj je ubjedljivo pobijedila Hrvatska demokratska zajednica Franje Tuđmana.

1992. Usvojeni zastava i grb Republike BiH. Zastava je zvanično predstavljena 22. maja 1992. ispred zgrade UN-a u New Yorku. Ova zastava, grb i himna (“Jedna si jedina”) 1998. odlukom visokog predstavnika zamijenjeni su današnjim.

1992. Snage JNA i srpski dobrovoljci napali Goražde. Granatiranje grada trajalo cijeli dan, a branitelji su uspjeli da odbiju napad.

1995. Hrvatska vojska i policija u trodnevnoj akciji Bljesak oslobodile 500 kvadratnih kilometara teritorija od srpskih snaga tzv. srpske Krajine. Oslobođeni su Okučani, Stara Gradiška i dio Pakraca, a oko 15.000 srpskih civila izbjeglo u BiH.

1996. Lider konzervativaca Jose Maria Aznar postao je premijer Španije, čime je okončana 13-godišnja vladavina socijalista.

2001. U Beogradu podignuta optužnica protiv Radomira Markovića, koji je u vrijeme režima Slobodana Miloševića bio načelnik Službe državne bezbjednosti. Po optužnici za odavanje državne tajne, Marković je 6. jula 2001. osuđen na godinu zatvora, a po tužbi za umiješanost u ubistvo četiri funkcionera Srpskog pokreta obnove (SPO) na Ibarskoj magistrali u oktobru 1999. osuđen je 30. januara 2003. na sedam godina zatvora.

2001. Sjedinjene Američke Države su glasanjem izbačene iz Komisije za ljudska prava pri UN-u, što je prvi put u historiji te međunarodne organizacije.

2003. U Civitanovi Marche umro Sesto Bruscantini, čuveni italijanski solo operski pjevač.

2005. U aukcijskoj kući Christie’s skulptura Constantina Brâncusija Ptica u prostoru prodata je za 27.450.000 američkih dolara, što je rekordna cijena u prodaji jedne skulpture.

2006. Američki sud izrekao Zakarijusu Musaujiu kaznu doživotnog zatvora zbog terorističkog napada na SAD 11. septembra 2001. godine.

2009. Ricardo Martinelli, multimilioner, vlasnik najvećeg lanca supermarketa u Panami, pobijedio je na predsjedničkim izborima u toj centralnoameričkoj zemlji.

[kreja]

05.05.

1818. Rođen njemački filozof Karl Heinrich Marx, teoretičar modernog socijalizma i komunizma. S Friedrichom Engelsom napisao je 1848. Komunistički manifest.

1846. Rođen poljski pisac Henryk Sienkiewicz, autor romana “Quo vadis” i dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1905.

1855. Crnogorski knez Danilo I Petrović donio Opšti zemaljski zakonik, u koji su unijete imovinske i poreske reforme.

1904. Na brdu Volujica kod Bara postavljena je prva radiotelegrafska stanica Marconijevog sistema na Balkanu.

1930. Britanske vlasti u Indiji uhapsile Mahatmu Gandhija zbog njegove kampanje građanske neposlušnosti.

1936. Italijanske trupe pod komandom feldmaršala Pietra Badoglija okupirale Adis Abebu, prijestolnicu Etiopije.

1945. Sovjetske trupe u Drugom svjetskom ratu ušle u mjesto Peenemünde, odakle su Nijemci ispaljivali rakete Fau 1 i Fau 2. Američke trupe oslobodile njemački nacistički koncentracioni logor Mauthausen.

1955. Odlukom saveznika, Savezna Republika Njemačka ponovo je stekla suverenitet.

1978. Teroristička organizacija Crvene brigade saopštila da je ubila bivšeg premijera Italije Alda Mora, otetog u martu 1978. Njegovo tijelo pronađeno je dva dana kasnije u vozilu u centru Rima.

1981. Bobby Sands postao prvi od deset pripadnika IRA koji je umro u zatvoru Maze, u Sjevernoj Irskoj, od posljedica štrajka glađu.

1993. Umro američki pisac i intelektualac Irving Howe, čije je najpoznatije djelo “Svijet naših očeva”, studija o istočnoevropskim Jevrejima imigrantima u SAD-u.

1999. Indonezija i Portugal potpisali dokument kojim je priznata nezavisnost Istočnog Timora.

2003. Haški tribunal podigao optužnicu protiv bivšeg načelnika Službe državne bezbjednosti Srbije Jovice Stanišića i bivšeg komandanta Jedinice za specijalne operacije Franka Simatovića Frenkija, kojom se terete za učešće u zajedničkom zločinačkom poduhvatu uklanjanja nesrba s velikih dijelova teritorije Hrvatske i BiH tokom ratova od 1991. do 1995. Oni su uhapšeni 13. marta u policijskoj akciji Sablja, a potom izručeni u Haag. Prvostepeno vijeće Haškog suda 30. maja 2013. je odbacilo većinu optužbi protiv Stanišića i Simatovića i naložilo da se odmah puste iz pritvora. Međutim, 1. juna 2017. Stanišić i Simatović vratili su se iz Srbije u pritvor Međunarodnog suda u Haagu, gdje im se opet sudi pred sudskim mehanizmom, pravnim nasljednikom Tribunala.

2003. Ruanda oslobodila više od 22.000 zatvorenika koji su uglavnom bili umiješani u masakr koji je 1994. počinila milicija Hutua, kada je ubijeno oko 800.000 etničkih Tutsija i umjerenih Hutua. U zatvorima je ostalo oko 80.000 ljudi koji čekaju suđenje.

[kreja]

06.05.

1237. U manastiru Mileševa sahranjene mošti Save Nemanjića (Svetog Save), prvog srpskog arhiepiskopa, koji je umro 27. januara 1235. u Velikom Trnovu (Bugarska). Turci su 1594. izvadili mošti i spalili ih na Vračaru u Beogradu.

1758. Rođen jedan od vođa Francuske revolucije Maximilien de Robespierre, vođa jakobinaca i začetnik revolucionarnog terora.

1840. Puštene u promet prve poštanske marke u Velikoj Britaniji - od jednog i dva penija s likom kraljice Victorije I.

1856. Rođen psihijatar Sigmund Freud, osnivač psihoanalize.

1870. U Nevesinju rođen Safvet-beg Bašagić. Jedna je od najmarkantnijih ličnosti moderne bosanske i bošnjačke književnosti i začetnik bošnjačkog nacionalnog preporoda početkom 20. vijeka.

1895. Rođen američki glumac italijanskog porijekla Rudolph Valentino, zvijezda i idol nijemog filma.

1932. Francuskog predsjednika Paula Doumera u Parizu ubio ruski emigrant.

1941. U Sarajevu rođen Ivica Osim, bh. fudbaler i trener.

1942. U četničkoj ofanzivi kod sela Rapti ubijen istaknuti bh. pjesnik Hasan Kikić, komesar 1. krajiškog proleterskog bataljona.

1974. Zapadnonjemački kancelar Willy Brandt podnio ostavku zbog špijunske afere u kojoj je otkriveno da je njegov bliski saradnik Günter Guillaume bio istočnonjemački špijun.

1991. U Splitu tokom demonstracija protiv JNA ubijen vojnik Saško Gešovski.

1992. Umrla Marlene Dietrich, američka filmska glumica njemačkog porijekla, legendarna fatalna žena.

1993. Skupština srpske republike na Palama odlučila da se o Vance-Owenovom mirovnom planu za BiH izjasni narod. Na referendumu 15. i 16. maja protiv plana je glasalo 96 posto birača

1993. Skupština srpske republike na Palama odlučila da se o Vance-Owenovom mirovnom planu za BiH izjasni narod. Na referendumu 15. i 16. maja protiv plana je glasalo 96 posto birača

2007. U Zagrebu umro kompozitor Đorđe Novković. Autor je brojnih hitova koje su izvodila najveća imena domaće estrade (Gabi Novak, Neda Ukraden, Duško Lokin, Tereza Kesovija, Mišo Kovač, Tomislav Ivčić, grupa Srebrna krila...).

2017. Društvo novinara BiH na manifestaciji Novinar godine u Zenici dodijelilo listu Oslobođenje nagradu za printano novinarstvo za 2016. godinu.

[kreja]

07.05.

1663. U Londonu otvoreno prvo pozorište pod pokroviteljstvom kralja Charlesa II.

1682. Umro ruski car Fjodor III Aleksejevič Romanov, a na prijestolje je došao Petar I (Petar Veliki).

1727. Na osnovu dekreta ruske carice Katarine I, Jevreji su protjerani iz Ukrajine.

1832. Bavarski princ Otto von Wittelsbach izabran je za kralja Grčke, koja je Londonskim ugovorom proglašena za kraljevinu.

1901. U Heleni u Montani rođen američki filmski glumac Gary Cooper, dobitnik Oscara za filmove “Narednik Jork” i “Tačno u podne”.

1928. U Velikoj Britaniji starosna granica izbornog prava žena snižena sa 30 na 21 godinu.

1939. Njemačka i Italija sklopile politički i vojni savez (Osovina Berlin - Rim). Kasnije se tom savezu pridružio i Japan.

1943. Savezničke snage u Drugom svjetskom ratu zauzele Tunis i Bizertu na sjeveru Afrike.

1945. Potpisivanjem dokumenta o bezuslovnoj kapitulaciji Njemačke završen je Drugi svjetski rat. Dokument su u Remsu potpisali feldmaršal Alfred Jodl u ime Wehrmachta i general-pukovnik Bedell Smith u ime američkih i britanskih snaga. Francuski i ruski oficiri bili su svjedoci. Dokument o okončanju rata potpisan je 9. maja u Berlinu.

1954. Vijetnamske trupe potukle francuske snage kod Dijen Bijen Fua, čime je okončana francuska dominacija u Indokini.

1960. Leonid Brežnjev je na mjestu predsjednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR-a zamijenio maršala Klimenta Vorošilova.

1995. Na predsjedničkim izborima u Francuskoj Jacques Chirac pobijedio je socijalističkog kandidata Lionela Jospina.

1996. Pred Međunarodnim sudom za ratne zločine na području bivše Jugoslavije u Haagu počelo je suđenje bosanskom Srbinu Dušanu Tadiću, prvo suđenje za ratni zločin poslije Nürnberga i Tokija. Osuđen na 20 godina zatvora.

1997. Vlada SAD-a osudila je Švajcarsku zbog prihvatanja zlata i dragocjenosti od žrtava holokausta za vrijeme Drugog svjetskog rata.

1999. Papa Ivan Pavao II posjetio je Rumuniju, kao prvi poglavar Rimokatoličke crkve koji je, poslije hiljadugodišnjeg raskola, posjetio neku pravoslavnu zemlju.

2001. Nekoliko hiljada demonstranata spriječilo postavljanje kamena temeljca za obnovu porušene džamije Ferhadije u Banjoj Luci. Demonstranti srpske nacionalnosti napali Medžlis IZ-a i držali zatočenim domaće i međunarodne zvaničnike koji su željeli prisustvovati ceremoniji postavljanja temeljca. Povrijeđeno je više od 30 osoba, među kojima Cazinjanin Murat Badić, koji je od povreda zadobijenih u ovom incidentu kasnije preminuo.

2001. Ronald Biggs, učesnik u najvećoj pljački vijeka u Engleskoj 1963, dobrovoljno se predao britanskim vlastima, nakon što je 35 godina proveo u Brazilu.

2013. U Zagrebu umro Mato Ergović, hrvatski glumac.

2016. U Banjoj Luci otvorena obnovljena Ferhat-pašina džamija. Džamija Ferhadija izgrađena je 1579. kao zadužbina Ferhat-paše Sokolovića. Minirali su je srpski ekstremisti 7. maja 1993.

[kreja]

08.05.

1429. Pobjedom francuske vojske nad Englezima završena opsada Orleansa u Stogodišnjem ratu.

1794. U Parizu, po nalogu Revolucionarnog suda, giljotinom pogubljen francuski hemičar Antoine Lavoisier, osnivač moderne hemije. Formulisao je zakon o neuništivosti materije i otkrio proces oksidacije.

1828. U Švajcarskoj rođen Henry Dunant, osnivač Crvenog krsta (1863) i dobitnik prve Nobelove nagrade za mir 1901.

1902. Od erupcije vulkana Mount Pelée na Martiniqu na Karibima uništen grad Saint-Pierre, a poginulo je više od 30.000 ljudi.

1903. Na Tahitiju umro francuski postimpresionistički slikar Paul Gauguin.

1921. U Švedskoj ukinuta smrtna kazna.

1924. Na Korčuli rođen istaknuti bh. slikar Mario Mikulić.

1949. Osnovana Savezna Republika Njemačka, u čiji sastav su ušle dotadašnje zone pod američkom, britanskom i francuskom kontrolom, uspostavljene poslije rata. Formirana je privremena vlada sa Konradom Adenauerom na čelu.

1952. Umro američki filmski producent William Fox, osnivač filmske korporacije Fox (1915), kasnije Twentieth Century Fox.

1973. U Južnoj Dakoti, u SAD-u, okončana pobuna Indijanaca koji su 10 sedmica u opsadi držali malo prerijsko naselje.

1980. U Beogradu na Dedinju sahranjen predsjednik SFRJ Josip Broz Tito. Sahrani su prisustvovali najviši predstavnici više od 120 zemalja, kao i 200 partija. Direktan prenos sahrane preuzele su televizijske stanice iz više od 40 zemalja.

1984. Sovjetski olimpijski komitet odlučio da bojkotuje Olimpijske igre u Los Angelesu, optuživši vladu SAD-a za kršenje Olimpijske povelje.

1999. U vazdušnim udarima NATO-a na SR Jugoslaviju pogođena Ambasada Kine u Beogradu. Poginulo je četvoro kineskih državljana, a najmanje 10 ranjeno. Incident je ozbiljno poljuljao odnose SAD-a i Kine i uslijedili su masovni protesti u Kini.

1999. Umro britanski filmski glumac Dirk Bogarde, poznat po ulogama “Smrt u Veneciji”, “Žrtva” i “Sluga”.

1999. Pod nerazjašnjenim okolnostima ubijen Fehmi Agani, najbliži saradnik lidera Demokratskog saveza Kosova Ibrahima Rugove. Njegovo tijelo pronađeno je kod Lipljana na Kosovu.

2001. Papa Ivan Pavao Drugi okončao svoju historijsku posjetu Siriji, čime je postao prvi papa koji je ušao u džamiju. Tu zemlju je napustio molitvom za mir između Jevreja i Arapa.

2003. Marokanski kralj Muhamed povodom rođenja svog sina, nasljednika, oslobodio više od 9.000 zatvorenika, što je najveća amnestija u historiji ove zemlje.

2006. Haški tribunal osudio bivšeg zapovjednika Druge operativne grupe HVO-a Ivicu Rajića na 12 godina zatvora zbog zločina nad bošnjačkim civilima u srednjoj Bosni 1993. godine u Stupnom Dolu i Varešu.

2009. Branimir Glavaš, prvooptuženi u sudskom procesu za ratni zločin nad civilima srpske nacionalnosti u Osijeku 1991. godine, osuđen u Županijskom sudu u Zagrebu na 10 godina zatvora. Dan nakon izricanja presude Glavaš je iz Hrvatske pobjegao u BiH, gdje je služio kaznu zatvora. Sud BiH 20. januara 2015. godine donio je odluku o njegovom puštanju na slobodu.

[kreja]

09.05.

1805. Umro jedan od najvećih njemačkih i svjetskih pjesnika Friedrich Schiller.

1911. Grupa oficira, učesnika u dvorskom prevratu i ubistvu kralja Aleksandra Obrenovića 1903, osnovala je u Beogradu tajnu organizaciju Ujedinjenje ili smrt (Crna ruka).

1927. Canberra postala glavni grad Australije umjesto Melbournea.

1945. Njemački feldmaršal Wilhelm Keitel potpisao je u Berlinu završni dokument o okončanju Drugog svjetskog rata. U ime saveznika, dokument su potpisali sovjetski maršal Georgij Žukov i britanski general Arthur Tedder. Dokument o bezuslovnoj predaji Njemačke potpisan je 7. maja u Remsu.

1946. Kralj Wittorio Emanuele III je abdicirao, a Italija je postala republika.

1948. Komunistička partija Jugoslavije odbacila optužbe sovjetskih komunista protiv politike jugoslovenskog rukovodstva. Uslijedili su Rezolucija Informbiroa i višegodišnji politički i ekonomski pritisak tadašnjeg sovjetskog bloka na Jugoslaviju.

1952. Širom Jugoslavije održani su masovni protesti zbog Londonskog sporazuma kojim je Zona A Slobodne teritorije Trst pripala Italiji.

1959. U Sarajevu umro bh. historičar i pisac Hamdija Kreševljaković. Objavio je više od 350 radova iz oblasti historije, kulture, civilizacije, baštine BiH, naročito iz osmanskog doba.

1960. SAD postale prva zemlja u kojoj su legalizovane pilule za sprečavanje začeća.

1976. Ulrike Meinhof, vođa zapadnonjemačke terorističke grupe Baader-Meinhof, objesila se u zatvorskoj ćeliji.

1978. U parkiranom automobilu u centru Rima nađeno je tijelo bivšeg italijanskog premijera Alda Mora kojeg su teroristi Crvenih brigada oteli 54 dana ranije.

1993. Počeo napad HVO-a na Armiju RBiH u Mostaru. Armija RBiH i HVO su do tada bili saveznici u borbi protiv Vojske RS-a u ratu u BiH.

2001. U haosu koji je na stadionu u Akri (Gana) nastao kada je policija bacila suzavac na razjarene navijače, 126 ljudi izgubilo je život.

2002. Od eksplozije nagazne mine tokom proslave Dana pobjede, u gradu Kaspijsk, u južnoj ruskoj republici Dagestan, poginulo je 42, a povrijeđeno 150 ljudi.

2004. U eksploziji na stadionu Dinamo u Groznom, tokom proslave Dana pobjede nad fašizmom, poginuo čečenski predsjednik Ahmad Kadirov i još šestoro ljudi, a na desetine ranjeno, uključujući i ruskog generala Valerija Baranova.

2014. Sarajevska Vijećnica, uništena 25. i 26. maja 1992. godine, svečano je otvorena za javnost. Za obnovu ove znamenite zgrade utrošena su 23 miliona KM. Izgrađena je tokom austrougarske uprave, a otvorena je 20. aprila 1896. godine.

2015. U obračunu pripadnika makedonske policije sa naoružanom terorističkom grupom UCK u Kumanovu poginulo je osam policajaca i 14 napadača. Zarobljeno je 27 pripadnika UCK-a koji su došli sa Kosova.

[kreja]

10.05.

1655. Britanci od Španije preuzeli Jamajku koja je pod španskom vlašću bila 161 godinu.

1871. Francuska i Njemačka potpisale sporazum u Frankfurtu kojim su Alzas i Loren ustupljeni novom Njemačkom carstvu.

1940. Njemačka je bez objave rata napala Holandiju, Belgiju i Luksemburg, a Velika Britanija je poslije njemačke invazije na Dansku zaposjela bivšu dansku koloniju Island.

1941. Hitlerov zamjenik Rudolf Hess spustio se padobranom u Škotsku sa namjerom da počne mirovne pregovore. Uhapšen je i kraj rata je proveo u britanskom zatvoru. Na suđenju u Nürnbergu 1946. osuđen je za ratne zločine na doživotnu robiju.

1979. Umrla Ita Rina, najpoznatija jugoslovenska filmska glumica između dva svjetska rata, koja je slavu stekla filmom “Erotikon”. Ušla je u svjetsku enciklopediju filma.

1993. Više od 200 tajlandskih radnika poginulo je u požaru koji je zahvatio fabriku igračaka u provinciji Nakon Patom.

1994. Italijanski medijski magnat Silvio Berlusconi postao je predsjednik italijanske vlade u koju su, prvi put od Drugog svjetskog rata, ušli neofašisti.

1994. Nelson Mandela izabran za predsjednika Južne Afrike i postao prvi crnac predsjednik te zemlje.

1997. U zemljotresu u Iranu poginulo je najmanje 1.560 ljudi.

2001. Jugoslovenska skupština ratifikovala je Sporazum o specijalnim, paralelnim vezama SRJ i Republike Srpske koji su 5. marta u Banjoj Luci potpisali predsjednici SRJ i RS-a Vojislav Koštunica i Mirko Šarović.

2001. Visoki predstavnik u BiH Wolfgang Petritsch donio odluku o osnivanju Fondacije Srebrenica - Potočari, spomen-obilježje i mezarje.

2002. Bivši agent FBI-ja Robert Hansen osuđen je u Americi na doživotnu robiju zbog prodaje Moskvi strogo povjerljivih dokumenata, čime je postao špijun koji je nanio najveću štetu u američkoj historiji.

2002. Umro Iv Robbery, francuski glumac i režiser, koji je najveći domet ostvario filmovima “Visoki plavi čovjek sa jednom crnom cipelom” i “Rat dugmadima”.

2003. Sud u Jemenu osudio je na smrt Abeda Abdula Razaka Kamela zbog ubistva tri američka baptistička misionara i ranjavanje jednog u decembru 2002. godine u jednoj bolnici u gradu Gibla.

2005. U Berlinu otvoren Memorijalni centar u spomen na šest miliona stradalih Jevreja tokom vladavine nacista.

2006. Za predsjednika Italije, jedanaestog poslije Drugog svjetskog rata, izabran je Giorgio Napolitano i on je prvi bivši komunista na toj funkciji.

2006. Umrla kolumbijska pjevačica SoraYa, jedna od prvih koja je pisala i snimala pjesme i na engleskom i španskom.

2010. U New Yorku umrla Lena Horne, džez-pjevačica koja je probila međurasne barijere i postala jedna od prvih crnkinja slavnih u Hollywoodu i na Broadwayju.

2015. U sukobu albanske terorističke grupe i makedonske policije u Kumanovu u naselju Diva, koji je počeo dan ranije, poginulo je osam policajaca, dok ih je 37 ranjeno. Ubijeno je 14 naoružanih terorista koji su došli sa Kosova. Ostali teroristi su se predali makedonskim specijalnim snagama. Grupa je brojala oko 40 terorista.

[kreja]

11.05.

330. Rimski car Konstantin I Veliki proglasio je grčki grad Vizant za novu prijestonicu Rimskog carstva. Grad, koji je po njemu nazvan Konstantinopolj (Carigrad), osvojili su Turci 1453. i kao Istanbul bio je prijestonica Otomanskog carstva do 1923.

1896. Rođen kompozitor Josip Slavenski, profesor Muzičke akademije u Beogradu. U težnji ka oblikovanju nacionalnog izraza, spojio je elemente muzičkog folklora pojedinih balkanskih naroda s modernom evropskom muzičkom tehnikom.
1888. Rođen američki kompozitor Irving Berlin.

1904. Rođen španski nadrealistički slikar Salvador Dali, jedan od najvećih slikara 20. vijeka.

1931. Propast najveće austrijske banke Kredit-Anstalt označio je početak finansijskog kolapsa centralne Evrope.

1949. Sijam promijenio ime u Tajland; Izrael je primljen u UN.

1968. U nastojanju da okonča žestoke sukobe studenata sa policijom, francuski premijer Georges Pompidou prihvatio je neke studentske zahtjeve.

1981. U Miamiju na Floridi umro popularni rege-pjevač Bob Marley. Odrastao je u sirotinjskom dijelu Kingstona na Jamajci, gdje je otkrio muziku crne Amerike zahvaljujući američkim radijskim stanicama.

1987. Indijski premijer Rajiv Gandhi stavio je Punjab pod federalnu kontrolu zbog pobune Sika.
1988. U Moskvi umro Kim Philby, britanski novinar i dvostruki agent Harold Adrian Russell, jedan od najuspješnijih špijuna u sovjetskoj obavještajnoj službi.

1992. Zbog umiješanosti jugoslovenske vojske u sukobe u BiH, ministri inostranih poslova EZ-a donijeli odluku da povuku ambasadore iz Beograda i zatražili suspendovanje članstva SR Jugoslavije u OSCE-u.

1992. Tokom pozorišnih susreta “Joakim Vujić” u Kruševcu umro srpski glumac Jovan Milićević.

1996. Američki putnički avion DC-9 srušio se u močvaru Everglades na Floridi ubrzo po polijetanju s aerodroma u Miamiju. Poginulo je svih 110 putnika i članova posade.

1997. Superkompjuter kompanije IBM Duboko plavo pobijedio je svjetskog šampiona u šahu, ruskog velemajstora Garija Kasparova, u meču od šest partija.

2000. Indija dočekala svog milijarditog stanovnika - u državnoj bolnici Safdarjang u Nju Delhiju rođena je djevojčica.
2002. Umro Joe Joseph Bonanno, poznat pod imenom Joe Banana, jedan od osnivača američke mafije, koji nikada nije osuđivan tokom desetina godina koliko se nalazio na čelu pet porodica koje su se bavile organizovanim kriminalom.

2004. Umro Phil Gersh, jedan od najpoznatijih holivudskih agenata, koji je decenijama zastupao vodeće holivudske zvijezde, uključujući Humphreya Bogarta, Davida Nivena i Jamesa Masona.

2006. Umro Floyd Patterson, nekadašnji svjetski šampion u teškoj kategoriji, koji je 1956. u 21. godini nokautirao Archija Moora i tako postao najmlađi bokser koji je ikada stekao tu titulu.

2018. Sedam osoba, među kojima četvero djece, pronađeno je mrtvo na ranču kod mjesta Osmington u državi Zapadna Australija. Dvoje odraslih je nađeno u dvorištu, dok su djeca i još jedna odrasla osoba nađeni u kući. Svi su ubijeni iz vatrenog oružja.