Istorijske licnosti

[kreja]

Gaj Julije Cezar Oktavijan Avgust (lat. Gaius Julius Caesar Octavianus Augustus; 23. septembra 63. p. n. e. - 19. avgust 14) bio je prvi rimski car. Pravo ime mu je bilo kao Gaj Oktavije, ali kasnije kada ga je usvojio Julije Cezar, njegovo ime je glasilo: Gaj Julije Cezar Oktavijan. Iako je bio prvi car, u njegovo vreme su uglavnom sačuvane sve institucije Republike, pa se mehanizam Avgustove vladavine oslanjao na njegov lični prestiž (kako sam kaže u Delima božanskog Avgusta), a ne na autokratski ili diktatorski lični režim. "Avgust" je jedna počasna titula koju je on dobio u času stupanja na vlast, 27. godine p. n. e. Augustus na latinskom znači uzvišeni (misli se u religioznom smislu). Kasnije je to postala titula svih rimskih careva koji su vladali nakon njega.


Oktavijan Avgust je verovatno najvažnija ličnost u rimskoj istoriji. Tokom svog dugog života i spektakularne karijere, on je zaustavio osipanje Rimske republike i na novoj, čvršćoj osnovi uspostavio novi oblik vlasti koji se održao sledećih tri stotine godina. Ovaj novi poredak, principat, obezbedio je Rimu niz careva koji su vladali u snažnoj državi, koja nije imala pravu konkurenciju u tadašnjem svetu.
Nakon Cezarovog ubistva njegovi atentatori Brut i Kasije su napustili Rim i otišli na Istok. Senat se ponadao da će državu osloboditi uticaja cezarovaca, među kojima su najuticajniji bili Cezarov vojskovođa i konzul iz 44. god. p. n. e. Marko Antonije i Marko Emilije Lepid, zapovednik konjice. Treći je bio Gaj Oktavije, tada 19-godišnjak, kojega je Cezar svojim testamentom usinio i odredio za glavnog naslednika i koji je tada uzeo ime Gaj Julije Cezar Oktavijan. Svaki od njih je zapovedao izvesnim vojnim jedinicama sastavljenim od Cezarovih veterana. Uprkos manjim antagonizmima među njima, slični su ih interesi približili jedan drugome. Blizu Bononije (današnje Bolonje) 43. p. n. e. javno su sklopili savez, poznat kao Drugi trijumvirat, s ciljem da se bore protiv cezaroubica i osvoje vlast. U Rimu su isposlovali zvanično priznanje svoje vlasti kao trijumviri za uređenje države (tresvĭri reipublĭcae constituendae), a zatim su proglasili proskripcije i krenuli u obračun sa svojim protivnicima. Ubijeno je oko 300 senatora i 2.000 vitezova, među njima i Ciceron. Stradalo je mnogo nevinih ljudi, jer su radi nagrade i iz lične mržnje robovi prijavljivali svoje gospodare, a deca svoje očeve. Za to vreme Brut i Kasije su organizovali u Grčkoj znatnu vojsku. Antonije i Oktavijan prebacili su se u Grčku i 42. p. n. e. kod Filipa u Makedoniji izvojevali pobedu nad republikanskom vojskom. Brut i Kasije izvršili su samoubistvo i time su trijumviri slomili republikansku opoziciju.

[kreja]

Trijumviri su podelili provincije, tako da je Oktavijan dobio zapadne pokrajine s Ilirikom, Antonije istočne s Egiptom, a Lepid Afriku. Ali građanski rat time nije bio završen. Pompejev sin Sekst uspeo je da se nakon bitke kod Munde skloni u severnu Hispaniju, gde je sakupio velike pomorske snage od pristalica republike i odbeglih robova, te je s pomoću tih snaga stalno ometao dovoz hrane u Italiju. Pod zapovedništvom Marka Vipsanija Agripe novoizgrađena Oktavijanova flota je 36. p. n. e. porazila Pompejevu mornaricu, a on je pobegao u Aziju, gde su ga ubile pristalice Marka Antonija. Tada je Lepid pokušao zauzeti Siciliju, ali je Oktavijan pridobio za sebe njegove vojne jedinice. Lepid se nakon toga potpuno povukao iz političkog života, ali je do kraja života ostao na položaju vrhovnog sveštenika. Tako su Oktavijan i Antonije ostali jedini vladari u državi

[kreja]

Antonije je 34. p. n. e. upoznao egipatsku kraljicu Kleopatru VII i uzeo je za ženu, premda je već bio oženjen Oktavijanovom sestrom Oktavijom. Osim toga, predao je Kleopatri neke zemlje koje su se smatrale rimskom teritorijom. U Rimu je raslo nezadovoljstvo tim Antonijevim potezima. To je iskoristio Oktavijan, koji je isposlovao kod senata da se Kleopatri objavi rat. Do raskida između Antonija i Oktavijana došlo je 32. p. n. e.. Antonijevim pristalicama bilo je dopušteno da napuste Rim, posle čega je Rim ostavilo oko 300 senatora, među kojima i oba konzula. Oktavijan je objavio Antonijev testament, čuvan u hramu Veste. U tom je testamentu Antonije molio da se Kleopatrom bude pokopan u Egiptu, priznavao je Cezariona (sina Kleopatre i Cezara) za pravog Cezarovog sina te svojoj deci rođenoj od Kleopatre dodjeljivao ogromne darove. Do sukoba između dve protivničke strane došlo je 31. p. n. e. blizu obala zapadne Grčke, kod rta Akcijum. Već na početku bitke Kleopatra je napustila poprište bitke i krenula svojom lađom natrag. Za njom je krenuo i Antonije. Neko vreme njegova se vojska borila bez zapovednika, a zatim je prešla na Oktavijanovu stranu. Napad na Egipat Oktavijan je preduzeo 30. p. n. e. Otpor Antonija i Kleopatre ugušen je bez teškoća. Antonije je izvršio samoubistvo, a njegov primer ubrzo je sledila i Kleopatra. Osvajanje Egipta donelo je Oktavijanu ogroman plen, koji mu je omogućio da isplati vojnike i sve dugove. U Rim se vratio 29. p. n. e. kao potpuni gospodar čitave rimske države. On će pod imenom Augustus (»Uzvišeni«) organizirati nov oblik državnog uređenja ― carstvo.
Italsko je društvo nakon dugog perioda građanskih ratova težilo miru, pa je pax Romāna bila parola pod kojom je Oktavijan ujedinio različite slojeve društva. Najaktivniji Oktavijanovi protivnici izginuli su u ratovima, a oni preživeli bili su politički oslabljeni i demoralizovani. Nemiri i ratovi pridonieli si popularizaciji ideje o prošlim sretnim vremenima i o jednostavnom životu pobožnih predaka. U skladu s takvim tendencijama ponaša se i Oktavijan, pa je jedna od njegovih prvih mera po povratku u Rim (29. p. n. e.) bila restauracija hramova.

[kreja]

Italsko je društvo nakon dugog perioda građanskih ratova težilo miru, pa je pax Romāna bila parola pod kojom je Oktavijan ujedinio različite slojeve društva. Najaktivniji Oktavijanovi protivnici izginuli su u ratovima, a oni preživeli bili su politički oslabljeni i demoralizovani. Nemiri i ratovi pridonieli si popularizaciji ideje o prošlim sretnim vremenima i o jednostavnom životu pobožnih predaka. U skladu s takvim tendencijama ponaša se i Oktavijan, pa je jedna od njegovih prvih mera po povratku u Rim (29. p. n. e.) bila restauracija hramova.
Iako je jedini u državi posedovao vojnu moć, Oktavijan nije želeo da bude prosto vojni despot, nego vladar koji je uspostavio najbolju moguću civilnu vlast, ali tako da ne otvori prostor za nove građanske sukobe. Oktavijan je naredio masovnu demobilizaciju, a zatim je reformirasao sastav senata. U novom spisku senatora Oktavijanovo je ime stavljeno na početak, pa odatle njegova titula princeps senatus. U doba republike princepsi senata nisu imali nikakvih posebnih ovlaštenja, osim što su u senatu prvi glasali. Oktavijanova titula princepsa, međutim, ne označava više samo prvog u senatu, nego i prvog u državi, pa je i oblik vladavine koji je zaveo u istoriji poznat kao principat

[kreja]

Oktavijan je 27. p. n. e. proglasio uspostavljanje republike i odrekao se vlasti, ali mu je senat izglasao nova ovlašćenja i dodelio mu naziv Augustus (»Uzvišeni«), po kojem će otada biti poznat. Uspostavljanje republike bilo je samo privid: 23. p. n. e. dodeljuje mu se doživotno vrhovno vojno zapovjedništvo (imperium majus). On stavlja naziv imperator u svoju titulu na prvom mestu, i otada se svi kasniji rimski carevi nazivaju imperatorima. Druga važna funkcija koju je Avgust uzeo doživotno bila je tribunska vlast (tribuncia potestas), čime je želeo da pokaže kako njegova vlast ima demokratsko poreklo. Takođe, tribunska ovlašćenja su mu omogućila da sepredstavi kao zaštitnik rimskih građana. Kada je umro Lepid, postao je pontifex maksimus; 8. god. p. n. e. osmi mjesec u godini nazvan je po njemu Avgust; 2. p. n. e. dodeljen mu je naziv pater patriae (»otac domovine«).
Avgust je zadržao republikanske državne ustanove, ali se njihova uloga značajno promienila. Najviši organ rimske države ― senat, koji je u republici odlučivao o unutrašnjoj i spoljnoj politici kao i o pitanjima kulta i finansija, dobio je sada zakonodavne i sudske funkcije. NJegove odluke imaju snagu zakona i, premda je formalno smatran najvišim državnim organom, on je poslušno primao Avgustove predloge i radio prema njegovim uputstvima. Godine 27. p. n. e. provincije su podeljene na senatske i carske. Prihodi iz prvih stizali su u senatsku blagajnu (aerarium) i njima je raspolagao senat, ali uz carev nadzor. Prihodi iz carskih provincija priticali su u carsku blagajnu (fiskus) i njima je raspolagao sam car.

[kreja]

Narodne skupštine su se i dalje sastajale i na njima su se donosili zakoni koje bi predlagao sam car ili drugi magistrati. One su birale i magistrate, ali izbori nisu bili slobodni, nego se glasalo samo za one kandidate koje je predlagao sam Avgust po pravu preporuke (jus komendacionis). Magistrature su također formalno zadržane, ali su izgubile svoj raniji značaj. Osim dva redovna konzula (konzules ordinariji), birani su i drugi parovi koji su se tokom godine smenjivali po određenom redosledu i zvali se sufektni konzuli (konzules sufekti). Cenzura je izgubila značaj, jer je cenz i spiskove senata vršio sam Avgust. Sudski poslovi pretora takođe su prešli u nadležnost cara i njegovih stalnih sudskih komisija (quaestiōnes perpetuae). Avgust je sudio krivična djela, najposle tamo gde je bila predviđena smrtna kazna. Uz već postojeće magistrature u Avgustovo se doba počinje snažno razvijati državni činovnički aparat. Iz redova senatora biran je prefekt Rima (prefekt urbis), koji je bio
zadužen za očuvanje mira i reda u gradu. Upravnici carskih provincija (legāti) također su birani iz senatorskih redova. Najvažnija funkcija na koju su birani pripadnici viteškog staleža bio je položaj zapovednika pretorijanske garde (prefekt pretorija). Pretorijanci su bili lična careva garda, neka vrsta policije koja je čuvala samog cara i nadzirala red u Rimu i Italiji. Važna je bila i funkcija prefekta Egipta koji je ovom provincijom upravljao kao ličnom carevom imovinom. Prokuratori su se starali za ubiranje poreza i upravljali su manjim provincijama.

[kreja]

Iako je jedini u državi posedovao vojnu moć, Oktavijan nije želeo da bude prosto vojni despot, nego vladar koji je uspostavio najbolju moguću civilnu vlast, ali tako da ne otvori prostor za nove građanske sukobe. Oktavijan je naredio masovnu demobilizaciju, a zatim je reformirasao sastav senata. U novom spisku senatora Oktavijanovo je ime stavljeno na početak, pa odatle njegova titula princeps senatus. U doba republike princepsi senata nisu imali nikakvih posebnih ovlaštenja, osim što su u senatu prvi glasali. Oktavijanova titula princepsa, međutim, ne označava više samo prvog u senatu, nego i prvog u državi, pa je i oblik vladavine koji je zaveo u istoriji poznat kao principat.

Oktavijan je 27. p. n. e. proglasio uspostavljanje republike i odrekao se vlasti, ali mu je senat izglasao nova ovlašćenja i dodelio mu naziv Augustus (»Uzvišeni«), po kojem će otada biti poznat. Uspostavljanje republike bilo je samo privid: 23. p. n. e. dodeljuje mu se doživotno vrhovno vojno zapovjedništvo (imperium majus). On stavlja naziv imperator u svoju titulu na prvom mestu, i otada se svi kasniji rimski carevi nazivaju imperatorima. Druga važna funkcija koju je Avgust uzeo doživotno bila je tribunska vlast (tribuncia potestas), čime je želeo da pokaže kako njegova vlast ima demokratsko poreklo. Takođe, tribunska ovlašćenja su mu omogućila da sepredstavi kao zaštitnik rimskih građana. Kada je umro Lepid, postao je pontifex maksimus; 8. god. p. n. e. osmi mjesec u godini nazvan je po njemu Avgust; 2. p. n. e. dodeljen mu je naziv pater patriae (»otac domovine«).

[kreja]

Ahmed paša Džazar je rođen u Stocu, dvadesetih ili tridesetih godina XVIII stoljeća. Bilježi se da je u tinejdžerskim danima bio veoma problematičan pa je tako sa 16 godina silovao svoju sestru, a godinu dana kasnije nožem je ubio neku ženu nakon svađe. Godine 1755. preselio se u Istanbul, gdje je počeo raditi kao mornar u Anadoliji. Naredne godine preselio se u Egipat i bio je lični frizer Ali paše Hećimoglua, poznatog bosanskog namjesnika koji je predvodio bosansku vojsku u poznatoj Bici kod Banja Luke 1737. godine. Hećimoglu ga je postavio na mjesto beglerbega Egipatskog ejaleta.

Tokom namjesništva sprijateljio se sa Salih begom Kasimijem, komandantom memelučkih karavana koji su trgovali po Arabiji. U Egiptu je dobio nadimak Busnawi (Bošnjak). Uskoro je ušao u službu Memeluka kako bi se obogatio. U njihovoj službi naučio je arapski jezik i memelučku tradiciju. Kada je jedan od njegovih učitelja, Abdulah beg ubijen u beduinskom napadu, probudila se Džazer pašina agresivnost iz mlađih dana pa je odlučio osvetiti njegovu smrt. Nakon zasjede, koju im je postavio, svirepo je ubio 70 najistaknutijih beduina, nakon čega je i dobio nadimak Džazar, što u prijevodu znači mesar. Nakon ovog događaja stekao je veliki respekt među Memelukama. Među osobama koje su posebno bile impresionirane Džazarovoj hrabrosti je bio Ali beg Kabir, koji je Džazara uzeo za svog štićenika. Zbog divljenja prema njemu, Džazar ga je imenovao sandžak begom Kaira, a pored svog imena je dodao i ime Daeaer. U septembru 1768. godine Ali beg je nagovarao Džazara da ubiju Salih bega. Međutim, Džazar nije želio da ubije svog starog prijatelja pa ga je upozorio šta mu se sprema. Ipak, Salih beg je više vjerovao Ali begu, pa nije upozorenje shvatio za ozbiljno. Ipak, Ali beg je bio izričit u svom naumu pa je ubio Salih bega nakon čega je Džazar pobjegao u Istanbul.



Nakon boravka u Istanbulu 1770. godine je došao u Alep (Sirija), sa naumom da ubije Ali bega. Nakon lutanja Sirijom sprijateljio se sa plemenskom zajednicom Druza, koji su živjeli u Libanonskim planinama. Nakon što nije uspio pronaći posao kao mornar, ponovo se uputio prema Egiptu, kako bi preuzeo vrijednosti iz svoga doma, odakle je par godina ranije pobjegao. Da bi se kamuflirao, obukao se kao armenski svećenik. Nakon obavljene misije vratio se u Siriju.

Godine 1772. godine osmanski namjesnik u Siriji, Osman paša Vaki i komandant osmanske vojske Emir Jusuf, našli su se pod opsadom u gradu Sidonu, od strane autonomnog arapskog vladara Palestine Zahi Umara i šiitskog šeika Nasif Nasera. Zahir je tada zatražio i podršku ruske flote koja je bila u blizini, da bombarduje Bejrut i time odvrati pažnju osmanskim snagama. Bojeći se za sudbinu Bejruta, Emir Jusuf je zatražio od namjesnika Osman paše da ojača odbranu, nakon čega je on postavio Džazara za komandanta garnizona u Bejrutu. Džazar je znatno ojačao odbranu Bejruta, a ovim činom je otpočela njegova blistava karijera u Siriji. Memeluke, koje su ranije jako poštovale Džazara, ovakav čin su smatrale izdajom te su ponudile Emiru Jusufu 200 000 španskih rijala da ubije Džazara, ali je Emir ovu ponudu odbio. Ipak, ovakva Emirova odluka će se u konačnici okarakterisati kardinalnom greškom, iz razloga što će Džazar Bejrut pretvoriti u svoju moćnu stanicu u Osmanskom carstvu, a uskoro će postati i njegov najljući rival. Džazar je za samo par mjeseci postao glavna figura Bejruta. Vidjevši da bi zbog toga mogao imati probleme, Emir naredi Džazaru da napusti Bejrut ali on to odbi. Na kraju je Emir uputio žalbu namjesniku Sirije, ali je Osman paša stao na stranu Džazara iz razloga što je spriječio pad jednog od najvažnijih lučkih gradova u Siriji. Vidjevši da ga neće moći otjerati mirnim putem, Emir odluči sklopiti sporazum sa Druzima da ga zajedno istjeraju iz Bejruta. Ipak, Džazar je uspio potkupiti brojne klanove Druza pa je i ovaj čin propao. Emir i dalje nije odustajao od svog nauma, što je razljutilo namjesnika Damaska, Osman pašu koji ga odluči likvidirati. Ipak, kaznena ekspedicija poslana u septembru 1773. godine je uništena uz pomoć šiitskih plaćenika i Rusa. Štaviše, Emir je uz pomoć Rusa krenuo u kontraofanzivu pa su Rusi naredne godine ponovo bombardovali Bejrut i pozivali Džazara da se preda, ali je on to odbio. Međutim, kada je ruska vojska stavila grad pod opsadu uz strahovitu artiljerijsku paljbu, Džazar se odlučio predati, nakon četiri mjeseca opsade. Jedini uvjet predaje je bio da u zatvor ode kod Zahir Umara u Akru, jer se bojao da će ga Emir ubiti. Međutim, znajući koliko je sposoban Zahir mu ponudi mjesto komandira njegove vojske na što je on pristao, ali samo da bi mogao dezertirati, što je i učinio. Prvo je zatražio utočište kod jerusalimskog sandžak bega, ali ga je on odbio, nakon čega se uputio u Damask, gdje ga je dočekao sirijski namjesnik Osman paša. Uspjevši nadmudriti i Osman pašu, pobjegao je u Istanbul gdje je pomoću svoju karizme stekao veliko poštovanje osmanskog sultana Mustafe III, a zatim i njegovog nasljednika Abudlhamida I. Sultan Abdulhamid ga je imenovao za sandžak bega Afiona – zapadna Anadolija.

=>

[kreja]

=>


Sidon u prvoj polovini XIX stoljeća

Nakon što su Osmanlije u avgustu 1775. godine osigurali primirje sa Rusima, sa kojima su bili u ratu od 1768. godine, odlučili su da okončaju autonomni status Zahira u Akri. Uz pomoć Džazara Zahir je srušen, a sultan Abdulhamid ga je imenovao za muhafiza Akre, ali se Džazar ni time nije zadovoljio, pa je uz spletke sebi uspio osigurati mjesto administratora Sidonskog ejaleta (druga značajna ličnost u ejaletu), te je dobio čin paše sa tri tuga u proljeće 1776. godine. Za mjesto svoga štaba izabrao je Akru, iz razloga što je ona bila dosta bolje utvrđena od Sidona. Naravno, ovo mu je bilo bitno iz razloga što je i od Akre namjeravao napraviti bastion svoje moći. Uskoro je počeo sa dodatnim utvrđivanjem Akre, a glavni zadatak mu je bio da eliminiše ostatke Zahirovih trupa u Palestini. Ovom planu se pokušao suprostaviti sin ubijenog Zahira, Alija. Ipak, Džazar ga je i ovaj put igrao na kartu svoga lukavstva, te je uspio potplatiti šiitske ratnike koji su iz pozadine napali Aliju i porazili ga, čime je Džazar pod svoju kontrolu stavio cijelo područje Akre sa okolicom. Nakon ovog čina usmjerio se prema zauzimanju prostora Libanonskih planina, koje su bile pod kontrolom Druzskih klanova. Osim toga tražio je i od svog zakletog neprijatelja Emira Jusufa plaćanje godišnjeg poreza, što je Emir shvatio kao uvredu svoga autoriteta. U avgustu 1776. godine došlo je do otvorenog sukoba između njih dvojice. Džazar da bi osigurao svoje planove, sklapa savezništvo sa šiitskim liderom Nasif Naserom, u borbi protiv Druza. Naser je bio na Bliskom istoku poznato po izrazito učinkovitoj konjici, koju je Džazar često koristio u gušenju beduinskih i turkmenskih pobuna. U konačnici je toliko ojačao da je za sebe tražio mjesto namjesnika Sidonskog ejaleta. Plašeći se njegove moći sultan mu ustupa mjestu namjesnika u maju 1777. godine. Iste godine zatražio je i pomoć namjesnika Damaska, Muhamed paše, u naumu da se konačno obračuna sa Emirom Jusufom. Do bitke je došlo kod Libanonskih planina, ali je u prvom pokušaju Emir Jusuf nanio poraz Džazarovim trupama koje su se morale povući u Sidon. Međutim, uskoro je došlo do sukoba između Emira Jusufa i njegove braće, što je Džazar vješto iskoristio i stao na stranu Ahmeda i Afandia, koji su držali pod opsadom grad Jubali u kojem je bio Emir zatočen. Emir paša je uspio da odbije sve napade, ali je u konačnici bio primoran platiti 100 000 rijala, za podizanje opsade i mjesečni porez. Ipak, nakon što se uspješno obračunao sa svojom braćom Emir Jusuf je obustavio daljnje plaćanje poreza, nakon čega je Džazar poduzeo kaznenu ekspediciju protiv Emira i njegovih saveznika Druza. U ovom napadu ponovo je imao podršku svoga saveznika Nasifa. Ipak, u septembru 1781. godine pogoršali su se odnosi između Nasifa i Džazara, iz razloga što je šiitski šeik Hunin ponudio veliku svotu novca Džazaru uz uvjet da svrgne Nasifa koji mu je bio glavni oponent. On je pristao te je poslao svog odanog vojskovođu Salim pašu sa 3 000 vojnika protiv Nasifa i njegovog klana. U Bici kod Jurona Salim paša je do nogu potukao Nasifa ubivši 470 pripadnika njegove lične garde, a u okrašaju je stradao i sam Nasif.


Kairo – Egipat početkom XIX stoljeća

Džazarove pretenzije za moći i dalje nisu prestajale pa je odlučio da svom “malom carstvu” priključi i Damask. To mu je i uspjelo 1785. godine, nakon što je podmitio niz carskih službenika koji su od sultana uspjeli izvojevati da i Damask bude pod njegovom kontrolom. Da bi ojačao svoju moć na mjesto beglerbega Sidona postavlja svog odanog vojskovođu Salim pašu Kabira a na mjesto beglerbega Tripolija Sulejman pašu, svog drugog najvjernijeg vojskovođu, dok je on svoje namjesništvo preselio u Damask. Iste godine sultan je od njega zatražio savjet po pitanju Memeluka u Egiptu, koji su zahtijevali veću autonomiju. Džazer je odgovorio da je neophodno pokrenuti kazneničku ekspediciju protiv njih, kako bi se ojačala centralna vlast. Naredne godine osmanski admiral Hasan je pokrenuo vojsku, ali se ubrzo morao povući jer je ponovo došlo do zategnutih odnosa sa Rusima. Džazaru se ovo nije svidjelo jer je ostao bez dijela “kolača” kojem se nadao. Da bi to namirio oformio je grupu od 5 000 vojnika čija je zadaća bila da prikupe Davrah – porez od stanovnika Palestine. Palestinci su zbog ovog negodovali iz razloga što je te godine izbila jaka kuga i glad. Vojska koju je oformio tada je počinila brutalno nasilje i eliminisala lokalne palestinske snage u Nablusu i Hebronu. Od prikupljenog poreza Džazar je organizovao veliki karavan hodočasnika na Hadž. Sa Hadža se vratio u januaru 1786. godine i već tada je važio za najmoćniju osmansku figuru na Bliskom istoku.

=>

[kreja]

=>

Memelučki ratnik krajem XVIII stoljeća

I pored nesuglasica zbog jačanja moći, Memeluke su i dalje ostale vjerni saveznici Džazara, vjeroatno iz razloga što nisu znale da je on nagovarao kazneničku ekspediciju protiv njih. Ipak u maju 1789. godine otkriveno je da su pojedini komandanti Memeluka imali seksualne odnose sa ženama iz njegovog harema. Kazna je brzo sprovedena, pa su muškarcima odsječene ruke, dok su žene utopljene u moru. Čistka Memeluka se i dalje nastavila, nakon čega su se Memeluke pobunile u Akri. Centar pobune je bio toranj gdje se nalazila najveća količina baruta. Zbog bojazni da će Memeluke uništiti skladište Džazar je pristao na siguran odlazak 80 pobunjenih Memeluka iz grada sa svim oružjem i konjima. Ipak, brojne Memeluke su ostale u gradu ne želeći se zamjeriti Džazaru. Međutim, on je odlučio da se obračuna sa svima pa je jednu polovinu ubio a drugu protjerao u Egipat. Sulejman paša i Salim paša, dva najodanija Džazarova čovjeka, su težili pomirenju između njega i Memeluka ali kada je on to odbio odlučili su da ga svrgnu jer su smatrali da je njegova strahovlada prešla granicu zdravog razuma. Prvo su sklopili primirje sa Emir Jusufom i osigurali podršku komandanta glavnih Džazarovih jedinica u Bejrutu. Uskoro su postavili niz kampova oko Akre sa namjerom da opsjednu grad. Kadija Akre, šejh Muhamed, je savjetovao Džazaru da u noćnim racijama likvidira pobunjeničke kampove koji su bili postavljeni u okolici Akre. Obzirom je bio svjestan moći i brojnosti pobunjenike za svaki je slučaj, ukoliko bi operacija propala, spremio brod u luci kojim bi pobjegao. U večernjim satima branitelji Akre, tj. Džazarove trupe su napale pobunjeničke kampove, dok je artiljerija iz grada bombardovala pobunjenike. Ovaj napad je bio totalno iznenađenje za pobunjenike, koji su nakon pet sati borbe bili potpuno razbijeni, dok su Sulejman i Salim pobjegli u Libanonske planine. Ovim porazom potpuno je opala moć Memeluka, ali je sam događaj pokazao da Džazarova moć slabi. Hroničari navode da je on i pored velike pobjede pao u potpunu paranoju i postao još brutalniji. Hajdar Ibrahim, Džazarov savremenik i hroničar, navodi da je on “postao neukroćena životnja koja je smatrala da je cijeli svijet protiv njega.”

Kako bi mu olakšali da prebrodi teške trenutke, Porta ga 1790. godine imenuje ponovnim beglerbegom Damaska. Ipak, za razliku od prvog mandata, ovaj put je odlučio da Akra bude i ostane njegov centar. I pored novog imenovanja, problemi po njega nisu prestali. Kao glavni oponent njegovom režimu pojavljuje se porodica Azm, koja je svoje glavno uporište imala u gradu Hami. Da bi suzbio njihovu moć za upravnika Hame imenuje Al Zafaranija, koji je bio veliki protivnik ove porodice. Ipak, nije bio siguran u njegovu odanost pa je 1791. godine naredio Zafaranijevo ubistvo, jer se bojao da će se ovaj pobuniti protiv njega dok on bude na Hadžu. Uskoro je Džazarova strahovlada poprimila drastične korake, kada je naredio ubistva svih onih muftija i političara koji su bili na strani porodice Azm. Shvativši da ovakvi koraci mogu izazvati žestoku pobunu sultan ga smjenjuje sa mjesta namjesnika 1795. godine.



Napoleonova opsada Akre
Francuska invazija Egipta 1798. godine, na čijem čelu je stajao Napoleon Bonaparte, izazvala je niz nemira u Damasku, te natjeralaOsmanlije da smijene Abdulaha pašu sa mjesta namjesnika Damaska i vrate Džazara, ali ne na mjesto namjesnika nego administratora Damaska. Čim je došao u Damask naredio je da se odrube glave pobunjenicima i postave na kapije tvrđave. U međuvremenu, u februaru 1799. godine, Napoleon je ušao u Palestinu, zauzeo Gazu, a zatim krenuo prema Jafi, koju su branile Džazarove snage. Nakon kraćeg otpora Jafa se predala. Nakon zauzimanja Jafe Napoleonove trupe je pogodila snažna kuga. Džazar je, nastojeći to iskoristiti, naredio svojim snagama da krenu u direktan okršaj sa Francuzima. Uz pomoć britanske mornarice, koja je bombardovala francuske trupe, njegova vojska je žestoko udarila na Napoleonove trupe koje su nakon 62 dana borbi bile primorane na povlačenje uslijed teških gubitaka. Ova pobjeda nad Napoleonom se smatra najvećim Džazarovim uspjehom, a sama pobjeda je odjeknula širom Evrope koja je Napoleonovu armadu smatrala nepobjedivom. Također, popularnost mu je drastično porasla širom Osmanskog carstva. Nastojeći iskoristiti ovakvo stanje, od Porte je zahtijevao upravu nad Egiptom, ali je sultan Selim III to odbio zbog bojazni da bi time dodatno ojačala njegova moć, nakon čega bi ga bilo jako teško ukloniti. Zauzvrat, sredinom 1799. godine dobio je svoj treći mandat nad Damaskom, ali je na tom mjestu ostao samo sedam mjeseci.

Nakon što su Osmanlije i Englezi 1801. godine potpuno istjerali Francuze iz Egipta, sultan je izdao ferman u kojem su ga proglasili buntovnikom. Razlog tome je njegova nova požuda za moći, jer je zahtijevao da mu se preda uprava nad južnom Palestinom, gdje je namjesnik bio Abu Marak paša, koji je u kratkom vremenu stekao ogromnu popularnost. Zbog zavisti, Džazar je tražio od Porte njegovo svrgavanje, a kada je to odbijeno stavio je pod opsadu Jafu koja je bila glavno Marakovo uporište. Džazar je odbacio ovaj ferman i nastavio opsadu Jafe. Borbe su trajale sve do 1803. godine, nakon čega je Marak bio primoran da se preda i pobjegne iz grada. Ipak, zahvaljujući novom podmićivanju carskih službenika Džazar je uspio da poništi sultanov ferman. Osim ovog čina kolo sreće je išlo u njegovu korist. Iste godine vehabijska sekta na čelu sa Abdulvehabom napada karavane hodočasnika za Meku, koji su bili pod zaštitom Abdulah paše, novog beglerbega Damaska. Sultan je tada smijenio Abdulah pašu a za novog beglerbega Damaska, ponovo je imenovan Džazar. Međutim, Abudlah paša se pobunio protiv ove odluke te je odlučio mobilisati snage iz Hame kako bi zauzeo Damask. U konačnici od toga nije bilo ništa jer su se njegove trupe odbile boriti zbog malih primanja. Smatravši da mu Abdulah nije nikakva prijetnja odlučio je zaobići obračun sa njim.


Portret Džazar paše iz 1800. godine

[kreja]

Elez Dervišević iz Bijeljine se sa svojih jedanaest godina, kada se prijavio u aktivnu vojnu službu, smatrao najmlađim austrougarskim vojnikom. Jedne prilike kada je bio na prijemu kod bugarskog kralja Ferdinanda I na njegovo pitanje: “Jesi li ti Turčin?”, mali Elez odgovori: “Ne, ja sam Bošnjak, Austrijanac”